Sửa Luật Đấu thầu: 'NÓNG' chuyện mua sắm y tế!

Sửa Luật Đấu thầu: Đừng nhìn ai cũng thành tội phạm, có quốc gia nào mua sắm y tế khốn khổ như Việt Nam không?

Ngày 15/11, thảo luận tại Quốc hội về dự thảo Luật đấu thầu (sửa đổi), đại biểu Phạm Khánh Phong Lan (đoàn TP.HCM), Trưởng ban Quản lý an toàn thực phẩm TP.HCM cho rằng, Luật đấu thầu được Quốc hội khóa 13 ban hành cho tới thời điểm này đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết trên thực tế, cần phải sửa đổi.

Đấu thầu chỉ là một phương tiện, không phải là mục đích. Mục đích của đấu thầu là để có những sản phẩm chất lượng và kiểm soát được giá cả. Nhưng thời gian qua, xảy ra nhiều vụ tiêu cực, cho nên dự thảo luật có nhiều quy định để tăng cường các biện pháp giám sát. Song, điều này sẽ làm tăng thời gian, công sức và hiệu quả chống tiêu cực chưa rõ.

"Nhóm mặt hàng, sản phẩm, dịch vụ sử dụng ngân sách Nhà nước đều phải đấu thầu. Nhiều đơn vị chấp nhận chuyện chậm lại để không xảy ra tiêu cực. 

Nhưng, trên thực tế có những nhóm mặt hàng đặc biệt trong lĩnh vực y tế liên quan đến việc cứu chữa người bệnh, ảnh hưởng tới tích mạng, sức khoẻ của người dân thì không thể chậm được",  đại biểu Phạm Khánh Phong Lan nói.

Do đó, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, cần soạn thảo một chương riêng quy định về đấu thầu thuốc. Đồng thời đa dạng hóa các phương thức để có được hàng hóa, dịch vụ, có được thuốc cho người bệnh, chứ không chỉ có hình thức đấu thầu.

Trong chương 5 dự thảo luật có một số điều đề cập đến lĩnh vực đấu thầu thuốc, nhưng chưa đầy đủ, cần xem xét lại những vấn đề này, đa dạng hoá phương thức để có được hàng hoá, dịch vụ; có được thuốc cho người bệnh.

"Không chỉ chăm chăm vào vấn đề đấu thầu, vừa tốn thời gian, tốn công sức mà chưa chắc đảm bảo chống được tiêu cực", đại biểu Phạm Khánh Phong Lan nhấn mạnh.

Theo đại biểu, thuốc là mặt hàng thiết yếu, khi đấu thầu sẽ có tình trạng các đơn vị dự thầu từ chối không tham gia thầu hoặc hủy thầu.

Trong trường hợp này cần có cách giải quyết đặc biệt để có thuốc phục vụ điều trị cho bệnh nhân, không để bệnh nhân phải chờ đợi.  Song, vấn đề này đến nay vẫn chưa giải quyết được tình trạng thiếu thuốc, thiếu trang thiết bị, vật tư y tế tại các bệnh viện.

Bên cạnh đó, đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, quy định về chọn giá kế hoạch cần phải rõ ràng, căn cứ theo thị trường, không thể căn cứ vào giá trúng thầu của năm trước để làm giá kế hoạch của năm sau. Như vậy dẫn đến giá đấu thầu thuốc càng ngày càng thấp và không bảo đảm được chất lượng.

Đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cũng cho rằng, mục tiêu của đấu thầu là chọn giá rẻ nhất, nhưng giải pháp nào để giá rẻ nhưng chất lượng phải bảo đảm, nhất là trong đấu thầu thuốc.

Đại biểu đề nghị bổ sung đánh giá của bác sĩ điều trị về thuốc đấu thầu, trong đó cần được lượng hóa và tính thành số điểm và phải chịu trách nhiệm công khai, minh bạch bởi Hội đồng thuốc và điều trị…

"Khi sửa luật cần có quy định cụ thể về vấn đề này, đừng nhìn ai cũng thành tội phạm. Thầy thuốc với quá trình đào tạo nhiều năm tâm nghề nghiệp, lời thề của ngành.

Tôi nghĩ ưu tiên đầu tiên của họ khi lựa chọn thuốc cho bệnh nhân đó là hiệu quả điều trị cho người bệnh, điều này được tích luỹ trong quá trình làm nghề.

Tất nhiên vẫn có những cá nhân tiêu cực. Do vậy, phải xây dự thảo luật làm sao để đảm bảo được chất lượng thuốc", đại biểu Phạm Khánh Phong Lan nêu quan điểm.

Đặt câu hỏi "có quốc gia nào trên thế giới đấu thầu khốn khổ như việt Nam không?", đại biểu Phạm Khánh Phong Lan cho rằng, điều này liên quan mật thiết đến vấn đề tự chủ bệnh viện vì nếu bệnh viện được tự chủ tài chính, được quyền quyết định được mua thuốc nào, miễn là đáp ứng được nhu cầu khám chữa bệnh của người dân, người dân không phàn nàn là được.

Cần quy định trường hợp cấp bách trong y tế trong Luật Đấu thầu (sửa đổi)

Đại biểu Nguyễn Tri Thức (đoàn TP.HCM) cho rằng, trong dự thảo Luật Đấu thầu (sửa đổi) chỉ nói về đấu thầu thuốc, điều đó là chưa đủ. Đại biểu mong muốn Ban soạn thảo bổ sung một chương riêng đối với đấu thầu y tế bởi lĩnh vực đấu thấu y tế có tính chuyên sâu rất cao.

Bên cạnh đó, dự thảo vẫn xem hàng hóa y tế, vật tư y tế như là hàng hóa thông thường, đại biểu cho rằng cần phải xem vật tư y tế hàng hóa đặc biệt vì nó liên quan trực tiếp đến tính mạng người bệnh.

Tại Khoản 5, Điều 39 quy định khi đấu thầu  được phép mua, được chọn xuất xứ để có những thiết bị y tế hiện đại để phục vụ người bệnh, đại biểu Nguyễn Tri Thức cho rằng, nên sửa lại là cho phép các bệnh viện hạng đặc biệt hoặc bệnh viện tuyến cuối nên được phép lựa chọn thương hiệu để mua sắm thuốc hoặc trang thiết bị y tế. Có như vậy thì người nghèo và bệnh viện công mới được tiếp cận các phương pháp điều trị hiện đại và các thiết bị tiên tiến nhất.

Đại biểu Nguyễn Tri Thức cũng đề nghị nên quy định trường hợp cấp bách trong y tế, vì hiện giờ chỉ có quy định là cấp cứu, còn chưa quy định trường hợp cấp bách bởi khi không có đơn vị nào dự thầu hoặc là không trúng thầu thì không có thuốc hoặc trang thiết bị để điều trị cho người bệnh. Trường hợp cấp bách này thì xử lý như thế nào, tổ chức nào được phép xác định trường hợp cấp bách?

Đại biểu Nguyễn Tri Thức đề nghị, nên cho phép lãnh đạo bệnh viện hay là Đảng ủy, Hội đồng xác định trường hợp cấp bách, để tránh tiêu cực và kịp thời đáp ứng thuốc cho người bệnh.

Cần bổ sung quy định mua trang thiết bị y tế đặc chủng; mua sắm liên quan đến máy móc tài trợ

Cùng quan tâm đến vấn đề đấu thầu trong lĩnh vực y tế, đại biểu Trần Thị Nhị Hà (đoàn Hà Nội) góp ý quy định về chỉ định thầu, đại biểu Trần Thị Nhị Hà cho biết, quy định gói thầu cung cấp dịch vụ phí tư vấn phải mua từ nhà thầu đã thực hiện trước đó do cần phải đảm bảo tính tương thích về công nghệ, bản quyền mà không thể mua bán từ các nhà thầu khác, gói thầu cung cấp hóa chất sinh phẩm, linh kiện, phụ kiện thay thế trong trường hợp trang thiết bị, máy móc chỉ sử dụng được duy nhất loại hóa chất sinh phẩm, linh kiện, phụ kiện thay thế này mới vận hành được quy định này, phù hợp với thông lệ đấu thầu quốc tế cho phép áp dụng chỉ định thầu đối với các trường hợp có tính độc quyền bảo hộ sáng chế.

Tuy nhiên, việc sử dụng thuật ngữ duy nhất vận hành được như nội dung trên chưa phản ánh hết được thực tiễn hiện nay và có thể dẫn đến nguy cơ vi phạm quy định pháp luật đấu thầu khi áp dụng điều này. 

Bên cạnh đó, các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thường xuyên được nhận viện trợ tài trợ, máy móc, trang thiết bị y tế hiện đại. Trong quá trình vận hành máy móc phải sử dụng các dịch vụ phi tư vấn do cần phải đảm bảo tính tương thích về công nghệ, bản quyền nên không thể mua từ các nhà cung cấp khác. 

Đại biểu đề nghị, đối với trường hợp trang thiết bị nhận được từ viện trợ tài trợ cần phải được sửa đổi theo hướng gói thầu cung cấp dịch vụ phi tư vấn phải mua từ nhà thầu từ nhà cung cấp theo nguồn tài trợ viện trợ đã thực hiện trước đó do cần phải đảm bảo tính tương thức về công nghệ bản quyền mà không thể mua được từ nhà thầu khác; gói thầu cung cấp hóa chất sinh phẩm, linh kiện, phụ kiện thay thế trong trường hợp trang thiết bị, máy móc chỉ sử dụng được loại hóa chất sinh phẩm, linh kiện, phụ kiện thay thế này mới đảm bảo yêu cầu về mặt chuyên môn. 

Về chỉ định thầu trong mua sắm trang thiết bị y tế đặc chủng, đại biểu Trần Thị Nhị Hà đề xuất bổ sung thêm trường hợp chỉ định thầu dành cho việc thực hiện mua một số loại trang thiết bị y tế đặc chủng trên thế giới chỉ có 1 hoặc 2 nhà sản xuất chế tạo và bán thương mại trên thị trường.

Về chỉ định thầu rút gọn, đại biểu Trần Thị Nhị Hà đề nghị dự thảo cần quy định về chỉ định thầu rút gọn trong trường hợp cấp bách thiên tai, dịch bệnh, mở rộng các trường hợp áp dụng chỉ định thầu rút gọn gồm cả trang thiết bị y tế, vật tư tiêu hao sinh phẩm, hóa chất xét nghiệm và thuốc. 

Đại biểu Trần Thị Nhị Hà cũng lưu ý cần phân biệt các trường hợp chỉ định thầu rút gọn và chỉ định thầu thông thường, không để xảy ra lúng túng trong việc áp dụng pháp luật như hiện nay. 

Theo đại biểu Hà, hoạt động đấu thầu thuốc tập trung có nhiều điểm khác, do đó, đề nghị Ban soạn thảo cần đưa ra nguyên tắc xác định nguồn vốn căn cứ lập kế hoạch đối với gói thầu mua sắm thuốc tập trung; đồng thời, cần làm rõ vai trò của đơn vị mua sắm thuốc tập trung trong quá trình đấu thầu, chủ đầu tư, bên mời thầu.

Sẽ rà soát để tháo gỡ tất cả các vướng mắc cho ngành y tế

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu tại phiên thảo luận tại hội trường, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đánh giá cao các ý kiến của các đại biểu sâu sắc, tâm huyết, toàn diện, trách nhiệm.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho rằng, Luật Đầu tư là một khó phức tạp ảnh hưởng đến nhiều mặt xã hội. Trong quá trình soạn thảo có nhiều luống ý kiến đặt vấn đề nên quy định nới lỏng hay siết chặt để bảo đảm quản lý Nhà nước.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, khi xây dựng Luật Đấu thầu năm 2005 và sửa đổi 2013 đã tiệm cận đến những thông lệ tốt của quốc tế và được đánh giá cao, trên thực tế đã triển khai thực hiện được rất nhiều kết quả tốt nhưng cũng có những vướng mắc như nhiều đại biểu phản ánh.

Do đó, sửa đổi Luật lần này nhằm tiếp tục hoàn thiện, nhưng không có nghĩa là mở hết ra mà vẫn bảo đảm quản lý chặt chẽ, tránh để trục lợi, tránh tiêu cực tham nhũng.

Chúng ta phải hài hòa giữa quyền lợi Nhà nước và thông thoáng, thuận lợi cho các chủ đầu tư khi thực hiện các mua sắm các gói thầu, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Về tháo gỡ những vướng mắc trong hoạt động đấu thầu, mua sắm thuốc, trang thiết bị y tế, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng chia sẻ và tán thành với nhiều ý kiến đại biểu Quốc hội cần có quy định rõ ràng, cụ thể về nội dung này.

Bộ trưởng cho biết, dự thảo Luật đã thiết kế chương có quy định về vấn đề này và có một số điều khoản ở các chương khác quy định những vấn đề liên quan đến y tế. Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ rà soát lại để đầy đủ, bao quát tạo thuận lợi trong quá trình mua sắm các trang thiết bị y tế.

Trước ý kiến đề xuất có chương riêng về đầu thầu trong lĩnh vực y tế, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho rằng, cần phải cân nhắc bởi nếu có chương riêng sẽ phá vỡ kết cấu chung của luật và hệ thống pháp luật.

Bởi vì không phải chỉ có lĩnh vực y tế mới có đặc thù đặc biệt mà còn nhiều lĩnh vực cần đặc thù, đặc biệt kể cả trong giáo dục đào tạo, trong thiên tai địch họa, chiến tranh, quốc phòng an ninh…

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng khẳng định sẽ tiến hành rà soát để bảo đảm bao quát đầy đủ, tháo gỡ tất cả các vấn đề vướng mắc trong ngành y tế.