Sắp xếp hệ thống thanh tra tập trung, thống nhất, tinh gọn

Sắp xếp hệ thống Thanh tra theo 2 cấp 1 đầu mối 

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định, sáng ngày 8/5, Quốc hội đã nghe Tờ trình của Chính phủ và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi).

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ, trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, thực hiện Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và Kết luận số 134-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trong đó giao nhiệm vụ nghiên cứu, sửa đổi bổ sung Luật Thanh tra khi thực hiện Đề án sắp xếp hệ thống cơ quan cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, nên việc xây dựng Luật Thanh tra (sửa đổi) là cần thiết nhằm đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tổ chức bộ máy và khắc phục những bất cập, chồng chéo trong tổ chức hoạt động thanh tra.

Quan điểm, nguyên tắc xây dựng Luật Thanh tra (sửa đổi) là quán triệt và thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và về sắp xếp cơ quan thanh tra.

Kế thừa và đổi mới trong quá trình sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 02 cấp ở Trung ương và địa phương, khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra hiện nay.

Cụ thể hóa chỉ đạo của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về cơ chế kiểm soát quyền lực, mối quan hệ công tác của hệ thống thanh tra các cấp; giữa Thanh tra Chính phủ với các Bộ, ngành, địa phương, giữa Thanh tra tỉnh với các sở, ngành khi thực hiện sắp xếp, tinh gọn hệ thống các cơ quan thanh tra.

Hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra

Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 09 chương và 64 điều (giảm 54 điều, bằng 45% so với Luật Thanh tra năm 2022). 

Dự thảo Luật lược bỏ hoàn toàn quy định về Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành; lược bỏ nội dung ở Luật để phân quyền cho Chính phủ quy định một số nội dung thuộc thẩm quyền của Chính phủ.

Dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra, gồm: (1) Thanh tra Chính phủ; (2) Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; (3) Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hành Nhà nước Việt Nam, bao gồm Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác theo quy định của Chính phủ; (4) Thanh tra Cơ yếu; Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan QLNN trong thực hiện kết luận thanh tra

Dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong thực hiện kết luận thanh tra; sửa đổi, hoàn thiện quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với kiểm toán nhà nước. 

Giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra chuyên ngành và giám sát, do có sự khác nhau về mục đích, nội dung, phạm vi, thời hạn, trình tự, thủ tục, phương pháp tiến hành nên khi có sự chồng chéo về đối tượng thì các cơ quan sẽ thực hiện trao đổi, thống nhất để xử lý trong tường trường hợp cụ thể. 

Dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về thanh tra nội bộ; hoàn thiện một số quy định như: căn cứ ban hành quyết định thanh tra, thời gian công bố quyết định thanh tra, thẩm định dự thảo kết luận thanh tra, ban hành kết luận thanh tra…

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) bổ sung nhiệm vụ cho các cơ quan thanh tra trong công tác phòng, chống lãng phí; bổ sung quy định về kiểm soát quyền lực trong hoạt động thanh tra. 

Bổ sung quy định về chuyển thông tin cho cơ quan điều tra trong hoạt động thanh tra

Bổ sung quy định về chuyển thông tin cho cơ quan điều tra trong hoạt động thanh tra: “Trường hợp phát hiện có dấu hiệu tội phạm nhưng chưa xác định được hậu quả, thiệt hại xảy ra thì chuyển thông tin về vụ việc cho cơ quan điều tra có thẩm quyền để tiếp tục điều tra và xử lý theo quy định pháp luật” (khoản 2 điều 29), nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn hiện nay về chuyển thông tin cho cơ quan điều tra. 

Dư thảo Luật bổ sung quy định bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật, pháp lệnh, nghị quyết có liên quan đến thanh tra không còn phù hợp. 

Đồng thời bổ sung phương án xử lý các trường hợp phát sinh sau khi sắp xếp tổ chức bộ máy tại quy định chuyển tiếp (Điều 64) để bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật, không để khoảng trống pháp luật khi sắp xếp hộ thống các cơ quan thanh tra.

Về cắt giảm thủ tục hành chính, Tổng thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ: “Qua việc lược bỏ 54 điều của Luật Thanh tra năm 2022, sửa đổi, hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra, đã cắt giảm trên 40% thủ tục hành chính trong hoạt động thanh tra”. 

Bên cạnh đó, dự thảo Luật quy định một số nội dung nhằm đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường tính chủ động, chịu trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, trong đó, phân cấp cho Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh chủ động trong việc thanh tra công tác công tác quản lý, sử dụng vốn, tài sản của Nhà nước tại doanh nghiệp sau khi báo cáo Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước cùng cấp cho ý kiến về chủ trương.

Nghiên cứu bổ sung quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với kiểm tra chuyên ngành, giám sát của cơ quan dân cử

Trình bày Báo cáo tóm tắt Thẩm tra dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành việc sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra hiện hành, đồng thời, tán thành việc xây dựng, ban hành Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn. 

Dự thảo Luật đã bám sát, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng, nhất là Kết luận số 134-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản thống nhất với hệ thống pháp luật; đồng thời, dự thảo Luật được xây dựng ngắn gọn, còn 64 điều, giảm 54 điều (45,76%) so với Luật Thanh tra hiện hành.

Đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành với quy định của dự thảo Luật, thống nhất một hoạt động thanh tra, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành như Luật hiện hành, bởi vì phù hợp với vị trí, vai trò, nhiệm vụ của các cơ quan thanh tra, nhất là việc thu gọn hệ thống cơ quan thanh tra sau sắp xếp.

Tán thành với cách quy định như dự thảo Luật về hệ thống cơ quan thanh tra, vì vừa bảo đảm thể chế hóa tinh thần Kết luận số 134-KL/TW, vừa quy định khái quát phù hợp với yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, phù hợp với thực tiễn tổ chức các cơ quan thanh tra nêu trên, đồng thời, bao quát được cả trường hợp điều ước quốc tế mà sau này Nhà nước ta ký kết hoặc tham gia có phát sinh yêu cầu thành lập cơ quan thanh tra. 

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị rà soát các quy định về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và vị trí, chức năng của Thanh tra tỉnh trong dự thảo Luật để chỉnh lý, hoàn thiện bảo đảm đồng bộ với mô hình tổ chức của các cơ quan thanh tra sau sắp xếp.

Về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ: “Sau khi thực hiện việc sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra, với việc tăng cường hoạt động kiểm tra chuyên ngành của các Bộ, ngành, địa phương, thì có thể dẫn đến phát sinh tình trạng chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với hoạt động kiểm tra chuyên ngành, ngoài ra cũng có thể chồng chéo với hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử. 

Do đó, đề nghị nghiên cứu bổ sung quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động này để tạo thuận lợi trong thực hiện, bảo đảm hiệu quả hoạt động thanh tra, kiểm tra, giám sát cũng như quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân là đối tượng thanh tra, kiểm tra, giám sát”.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục nghiên cứu, rà soát kỹ lưỡng các trường hợp cần quy định chuyển tiếp để bảo đảm đầy đủ, tạo thuận lợi cho cơ quan thanh tra, đối tượng thanh tra tổ chức thực hiện, không để khoảng trống pháp lý hoặc phát sinh khó khăn, vướng mắc, ví dụ bổ sung quy định chuyển tiếp về việc (1) theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện đối với các kết luận thanh tra, (2) việc đối tượng thanh tra thực hiện kết luận thanh tra của cơ quan thanh tra kết thúc hoạt động sau sắp xếp…/.