Luật Thanh tra (sửa đổi): Sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra về một đầu mối theo 2 cấp

Đổi mới, sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn

Tại Phiên họp toàn thể lần thứ 2, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp thẩm tra dự án Luật Thanh tra (sửa đổi).

Trình bày tóm tắt dự thảo Tờ trình về dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Tiến Đạt cho biết, Luật Thanh tra năm 2022 được ban hành và triển khai thực hiện đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng cho tổ chức và hoạt động của các cơ quan thanh tra.

Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc cần phải sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Do đó, việc xây dựng và ban hành Luật Thanh tra (sửa đổi) là cần thiết.

Quan điểm, nguyên tắc xây dựng Luật Thanh tra (sửa đổi) là quán triệt và thực hiện chủ trương, chỉ đạo của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra.

Đồng thời kế thừa và đổi mới trong quá trình sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra theo hướng tập trung, thống nhất, tinh gọn về một đầu mối theo 02 cấp ở Trung ương và địa phương; khắc phục những bất cập, hạn chế, chồng chéo, trùng lắp trong tổ chức, hoạt động của các cơ quan thanh tra hiện nay.

Bỏ hoàn toàn quy định về Thanh tra Bộ, Tổng cục, Cục thuộc Bộ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện

Dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) gồm 09 chương và 64 điều. Dự thảo Luật kế thừa các quy định (gồm 30 điều) của Luật Thanh tra năm 2022, gồm có: phạm vi điều chỉnh, nguyên tắc hoạt động, trình tự, thủ tục tiến hành một cuộc thanh tra, nhiệm vụ, quyền hạn của người ra quyết định thanh tra, Trưởng đoàn thanh tra, thành viên Đoàn thanh tra....

Dự thảo cũng lược bỏ hoàn toàn quy định về Thanh tra Bộ, Thanh tra Tổng cục, Cục thuộc Bộ, cơ quan thanh tra ở cơ quan thuộc Chính phủ, Thanh tra sở, Thanh tra huyện, tổ chức và hoạt động của cơ quan được giao thực hiện chức năng thanh tra chuyên ngành...

Hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra

Bên cạnh đó, dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện quy định về các cơ quan thanh tra, Điều 7 của dự thảo Luật quy định gồm: 

(1) Thanh tra Chính phủ; 

(2) Thanh tra tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; 

(3) Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam; Thanh tra Cơ yếu; 

(4) Cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên; quy định cụ thể về Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước. 

Đồng thời sửa đổi, hoàn thiện khái niệm “thanh tra”; sửa đổi, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của Thủ trưởng cơ quan quản lý nhà nước trong thực hiện kết luận thanh tra…

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Tiến Đạt nhấn mạnh, qua việc lược bỏ 54 điều của Luật Thanh tra năm 2022, sửa đổi, hoàn thiện quy định về tổ chức và hoạt động thanh tra, cắt giảm trên 40% các thủ tục hành chính trong hoạt động thanh tra như: Việc ban hành kế hoạch thanh tra, điều chỉnh kế hoạch thanh tra; xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra…

Dự thảo Luật quy định một số nội dung nhằm đáp ứng yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường tính chủ động, chịu trách nhiệm trong thực thi nhiệm vụ, công vụ, như: phân quyền cho Chính phủ quy định về cơ cấu tổ chức của Thanh tra Chính phủ và các cơ quan thanh tra; phân quyền cho Chính phủ quy định chung về hoạt động kiểm tra trong các ngành, lĩnh vực để làm cơ sở triển khai hoạt động kiểm tra của các Bộ, ngành trong thời gian tới…

Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra

Qua thảo luận, đa số các đại biểu đồng tình với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Thanh tra năm 2022; đánh giá cao Cơ quan soạn thảo đã bám sát và thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, trong đó có sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra tinh, gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả. 

Các ý kiến cho rằng, dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) đã lược bỏ 54/118 điều, được quy định theo hướng ngắn gọn hơn so với Luật hiện hành. Điều này đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong tình hình mới và bám sát yêu cầu đổi mới tư duy xây dựng pháp luật.

Các ý kiến đánh giá cao sự cố gắng, nỗ lực của Cơ quan chủ trì soạn thảo trong việc xây dựng dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) và tán thành việc xây dựng dự án Luật này theo trình tự, thủ tục rút gọn. Hồ sơ dự án Luật đã đầy đủ thành phần tài liệu, cơ bản đủ điều kiện trình UBTVQH xem xét, cho ý kiến. 

Bên cạnh đó, có ý kiến đề nghị làm rõ thêm về phương án bố trí, nguồn lực giải quyết chế độ, chính sách cho công chức, viên chức, người lao động tại các cơ quan thanh tra bị ảnh hưởng sau sắp xếp.

Cơ bản thống nhất với nội dung của dự thảo Luật và Báo cáo thẩm tra của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp, các đại biểu nhận thấy, nội dung dự thảo Luật đã bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật. 

Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục lưu ý, rà soát với nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và các luật khác được sửa đổi, bổ sung, ban hành mới tại Kỳ họp thứ 9 để bảo đảm phù hợp với nội dung sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và thống nhất với các văn bản luật này.

Về việc xác định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra, các ý kiến nêu rõ, dự thảo Luật đã bỏ nội dung quy định về “Hoạt động thanh tra bao gồm thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành”, đồng thời, trong các điều, khoản cụ thể của dự thảo Luật cũng không đề cập tới 02 loại hoạt động thanh tra này. 

Do đó, các ý kiến bày tỏ băn khoăn không rõ là vẫn còn 02 loại hoạt động thanh tra nói trên hay chỉ còn hoạt động thanh tra hành chính? 

Nếu chỉ còn hoạt động thanh tra hành chính, không còn hoạt động thanh tra chuyên ngành thì có đáp ứng được yêu cầu thực tiễn hay không? Vì vậy, đề nghị cần làm rõ những vấn đề nêu trên để làm cơ sở cho việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra cũng như trình tự, thủ tục tiến hành thanh tra.

Liên quan đến hệ thống cơ quan thanh tra (Điều 7), có 02 loại ý kiến, các ý kiến của thành viên Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cơ bản nhất trí với loại ý kiến thứ hai, tức là tán thành với cách quy định về các cơ quan thanh tra tại khoản 3 và khoản 4 Điều 7 của dự thảo Luật vì phù hợp với thực tiễn. 

Hiện nay, cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước ngoài Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước thì còn có các cơ quan thanh tra khác, cho nên dự thảo Luật quy định “Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam” là bảo đảm khái quát, phù hợp.

Ngoài ra, các đại biểu cũng góp ý về nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh; về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước; về việc xử lý chồng chéo, trùng lặp trong hoạt động thanh tra; về điều khoản chuyển tiếp…

Kết luận nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng nêu rõ, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đánh giá cao sự cố gắng, nỗ lực của Thanh tra Chính phủ giúp Chính phủ xây dựng Hồ sơ dự án Luật Thanh tra (sửa đổi), cơ bản đúng tiến độ và đáp ứng yêu cầu theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025. 

Việc xây dựng Hồ sơ dự án Luật được Cơ quan chủ trì soạn thảo được chuẩn bị từ rất sớm và phối hợp chặt chẽ với Cơ quan chủ trì thẩm tra (Ủy ban Pháp luật và Tư pháp). Hồ sơ dự án Luật cơ bản đầy đủ và đảm bảo đủ điều kiện trình UBTVQH xem xét, cho ý kiến.

Các ý kiến nhận thấy, dự thảo Luật đã bám sát quan điểm đổi mới về tư duy xây dựng pháp luật, giảm gần ½ số điều so với Luật hiện hành. 

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị tiếp tục rà soát để đảm bảo thống nhất trong hệ thống pháp luật, đặc biệt là những nội dung dự kiến sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013; những nội dung về sắp xếp tổ chức bộ máy, chức năng nhiệm vụ của các bộ, ngành… 

Sau Phiên họp của UBTVQH xem xét nội dung này, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng đề nghị hai cơ quan nghiêm túc tiếp thu ý kiến, có giải trình thuyết phục và hoàn thiện Hồ sơ dự án Luật để trình Quốc hội và gửi sớm nhất đến ĐBQH.