Đề xuất sửa đổi, bổ sung 7 luật về đầu tư, tài chính, ngân sách để sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương

Cần sửa đổi, bổ sung 7 luật để thực hiện sắp xếp, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương

Tại Phiên họp thứ 44, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của các luật: Luật Đấu thầu; Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư; Luật Hải quan; Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu; Luật Đầu tư; Luật Đầu tư công; Luật Quản lý, sử dụng tài sản công.

Theo Tờ trình của Chính phủ do Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, trước sự thay đổi của tình hình kinh tế - xã hội, các văn bản pháp luật về đầu tư, tài chính, ngân sách đã phát sinh một số khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện nên cần được rà soát, nghiên cứu để sửa đổi, bổ sung.

Theo đó, Chính phủ đã khẩn trương rà soát, tổng kết, đánh giá tình hình thực hiện các Luật trong lĩnh vực đầu tư, tài chính, ngân sách và xác định 7 Luật cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp để thực hiện sắp xếp, tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, tạo động lực góp phần thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế…

Trong số các nội dung được sửa đổi, bổ sung, đáng lưu ý là phạm vi áp dụng của Luật Đấu thầu đối với doanh nghiệp nhà nước (DNNN), đơn vị sự nghiệp công lập được điều chỉnh theo hướng chỉ áp dụng đối với dự án của DNNN có sử dụng trên 50% vốn ngân sách nhà nước trong tổng mức đầu tư của dự án.

Đối với gói thầu thuộc dự án sử dụng dưới 50% vốn ngân sách và các dự án đầu tư khác, doanh nghiệp nhà nước tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu trên cơ sở công khai, minh bạch, hiệu quả kinh tế và trách nhiệm giải trình. 

Dự thảo cũng cho phép đơn vị sự nghiệp công lập nhóm 1, nhóm 2 được tự quyết định việc lựa chọn nhà thầu khi thực hiện hoạt động đấu thầu không sử dụng ngân sách nhà nước nhằm nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị này.

Với Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư (Luật PPP), dự thảo luật bổ sung quy định cho phép cá nhân được là nhà đầu tư được tham gia dự án PPP; cho phép áp dụng hợp đồng BOT đối với dự án nâng cấp, mở rộng công trình; bổ sung trường hợp chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án PPP khi thương mại hoá sản phẩm khoa học, công nghệ không hiệu quả.

Các trường hợp chỉ định nhà đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt cũng được mở rộng hơn, cụ thể là bổ sung trường hợp chỉ định đối với nhà đầu tư đề xuất dự án sở hữu công nghệ chiến lược; nhà đầu tư có cam kết tài chính; áp dụng hình thức lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt đối với dự án khoa học công nghệ.

Đồng thời phân quyền cho các bộ, ngành, địa phương được chủ động quyết định áp dụng hình thức lựa chọn nhà đầu tư (trong đó có hình thức chỉ định nhà đầu tư và lựa chọn nhà đầu tư trong trường hợp đặc biệt) để phù hợp với tính chất, quy mô, thực tiễn triển khai, đáp ứng yêu cầu về tiến độ thực hiện các dự án quan trọng, cấp bách.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhất trí sửa đổi, bổ sung 7 luật

Trình bày Báo cáo thẩm tra do Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh cho biết: Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung các Luật với cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn đã được nêu tại Tờ trình số 264/TTr-CP nhằm thể chế hóa đầy đủ các chủ trương, định hướng của Đảng, Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, chủ trương của Đảng về sắp xếp, hoàn thiện bộ máy của hệ thống chính trị và tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, giải quyết các khó khăn vướng mắc trong thực tiễn liên quan đến pháp luật về đấu thầu, PPP, đầu tư công,...

Liên quan đến phạm vi áp dụng của Luật Đấu thầu đối với doanh nghiệp nhà nước (DNNN), đơn vị sự nghiệp công lập được điều chỉnh theo hướng chỉ áp dụng đối với dự án của DNNN có sử dụng trên 50% vốn ngân sách nhà nước trong tổng mức đầu tư của dự án, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính Lê Quang Mạnh nhận định, quy định “chỉ áp dụng đấu thầu đối với dự án của DNNN có sử dụng trên 50% vốn ngân sách nhà nước trong tổng mức đầu tư của dự án” giúp tăng tính tự chủ, giải phóng nguồn lực cho DNNN, nhưng cần làm rõ cơ sở pháp lý, thực tiễn, tiêu chí xác định tỷ lệ 50% và đánh giá tác động chính sách. Bên cạnh đó, đây là thay đổi chính sách lớn, đề nghị Chính phủ báo cáo xin ý kiến của cấp có thẩm quyền trước khi trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Về nội dung cho phép chủ đầu tư, người có thẩm quyền lựa chọn áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, cơ quan thẩm tra cho rằng, đây là nội dung sửa đổi lớn và được bổ sung sau khi hồ sơ luật được Bộ Tư pháp thẩm định. 

Đề nghị Chính phủ báo cáo giải trình, đánh giá kỹ về tác động chính sách để UBTVQH, Quốc hội có căn cứ xem xét, quyết định.

Các nội dung về chỉ định thầu, chuyển nhiệm vụ của “bên mời thầu” trong lựa chọn nhà thầu sang chủ đầu tư và tổ chuyên gia, ưu đãi trong đấu thầu, cho phép chủ đầu tư được lựa chọn hình thức lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư, bổ sung “phương pháp đánh giá dựa trên kỹ thuật”, đấu thầu trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đơn vị sự nghiệp công lập... cũng được sửa đổi theo hướng tăng tự chủ, tinh giản thủ tục, quy trình, nhưng cần bảo đảm tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả sử dụng vốn nhà nước. 

Một số ý kiến đề nghị Chính phủ làm rõ nguyên tắc, tác động chính sách và hoàn thiện quy định chi tiết để bảo đảm hiệu quả thực thi và tránh tiêu cực phát sinh trong đấu thầu.

Trên quan điểm thận trọng, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cân nhắc kỹ việc bổ sung cá nhân vào đối tượng tham gia đầu tư theo phương thức PPP, do hồ sơ dự án luật chưa làm rõ cơ sở pháp lý, cơ sở thực tiễn, và đánh giá tác động đầy đủ về tính khả thi trong việc kiểm soát trách nhiệm pháp lý, nghĩa vụ tài chính và năng lực triển khai dự án của cá nhân trong mô hình PPP.

Liên quan đến Luật Quản lý, sử dụng tài sản công, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung phạm vi điều chỉnh Luật theo hướng việc quản lý, sử dụng tài sản hình thành thông qua triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng vốn nhà nước thực hiện theo pháp luật về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, sở hữu trí tuệ để phù hơp với đặc thù của việc quản lý, sử dụng tài sản theo pháp luật khoa học và công nghệ. 

Trường hợp số tiền thu được từ việc khai thác tài sản không đủ để chi trả các chi phí có liên quan thì được bố trí từ dự toán ngân sách nhà nước để chi trả phần còn thiếu.

Tập trung ưu tiên những vấn đề cấp bách như sắp xếp bộ máy, đổi mới sáng tạo...

Thảo luận tại Phiên họp, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Lê Quang Tùng thống nhất với việc trình nội dung sửa 7 luật ra Quốc hội, song đề nghị Chính phủ cần rà soát kỹ vì dự án luật có nhiều điểm mới, phạm vi sửa đổi rộng, tác động lớn đến sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, tập trung ưu tiên những vấn đề cấp bách cần giải quyết trong thực tiễn như tinh gọn bộ máy, đổi mới sáng tạo, phát triển khoa học công nghệ.

Cùng với việc sửa đổi bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức chính quyền địa phương và nhiều dự án luật có liên quan để trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 9, nhiều ý kiến đề nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo rà soát các dự án luật và đối chiếu với các quy định để đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Liên quan đến các chính sách ưu tiên trong lựa chọn thầu, lĩnh vực thầu đối với doanh nghiệp khoa học công nghệ, doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ, để thống nhất với Luật Doanh nghiệp và một số luật khác ưu tiên đầu tư phát triển vùng dân tộc thiểu số và miền núi, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Y Thanh Hà Niê K'đăm đề nghị bổ sung nội dung nhà thầu thực hiện các gói thầu ở vùng khó khăn, đặc biệt khó khăn, các gói thầu trong Chương trình mục tiêu quốc gia, chính sách liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số miền núi được hưởng chính sách ưu đãi như đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Về mở rộng diện đối tượng được miễn thuế nhập khẩu, một số thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ cân nhắc, làm rõ về khả năng quản lý theo mục đích sử dụng, quy định rõ danh mục máy móc thiết bị, phụ tùng, vật tư chuyên dùng sử dụng trực tiếp cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. 

Trong trường hợp khó có thể quản lý theo mục đích sử dụng, có thể cân nhắc theo cách quy định hiện hành là máy móc thiết bị phụ tùng vật tư chuyên dùng này là những sản phẩm trong nước chưa sản xuất được để thuận lợi cho việc xác định đối tượng được miễn thuế.

Giải trình các ý kiến đại biểu nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, sẽ nghiên cứu kỹ lưỡng ý kiến tham gia của các đại biểu, từ đó rà soát, hoàn thiện dự án Luật để kịp thời trình cấp có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.

Kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ rà soát đảm bảo các quy định trình sửa đổi phải là những vấn đề thực sự cần thiết, cấp bách, có khả năng triển khai thực hiện ngay để giải quyết các khó khăn, ách tắc hiện nay, tạo ra đột phá, tháo gỡ các điểm nghẽn phục vụ phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo theo tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW và thúc đẩy tăng trưởng đạt được mục tiêu đề ra. 

Bên cạnh đó, đảm bảo tính ổn định, lâu dài, đáp ứng được yêu cầu thực tiễn, không để xảy ra tình trạng sửa đổi nhưng lại xuất hiện những vướng mắc, bất cập mới, gây thất thoát lãng phí tiền, tài sản của nhà nước.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, cần thực hiện đúng quan điểm của Nghị quyết 27, chỉ quy định những vấn đề đã chín, đã đủ rõ, được thực tế chứng minh là đúng để có sự đồng thuận và thống nhất cao. 

Đồng thời, thực hiện nghiêm Quy định số 178-QĐ/TW ngày 27/6/2024 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật. 

Đối với nhưng vấn đề mới, lớn vượt quá thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ cần báo cáo xin ý kiến các cấp có thẩm quyền như: đối tượng áp dụng, hình thức lựa chọn nhà thầu; Nhà đầu tư của Luật Đấu thầu; quy định những khó khăn, vướng mắc trong các dự án BOT trong Luật PPP. Ngoài ra, rà soát các quy định đảm bảo Luật chỉ quy định các nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội. 

Đối với các chính sách không quy định tiền kiểm, cần quy định cơ chế hậu kiểm. Việc quản lý theo kết quả cần phải đảm bảo nguyên tắc, tiêu chí để xác định lượng hóa các kết quả đầu ra, phân cấp, phân quyền phải gắn với trách nhiệm cụ thể.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra để hoàn thiện dự án Luật trình Quốc hội xem xét, quyết định./.