Quốc hội thông qua Luật Thanh tra (sửa đổi)

Luật Thanh tra (sửa đổi) quán triệt và thực hiện chủ trương, chỉ đạo về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả và về sắp xếp hệ thống cơ quan thanh tra.

Tại phiên họp, Quốc hội đã nghe Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong trình bày Báo cáo tóm tắt về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi).

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nêu rõ, trong thời gian qua, Cơ quan chủ trì soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nghiêm túc tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật trên cơ sở các ý kiến thảo luận của các vị đại biểu Quốc hội tại Tổ và Hội trường đối với dự án Luật Thanh tra (sửa đổi). 

Ngày 20/6/2025, Chính phủ đã có Báo cáo số 539/BC-CP về việc tiếp thu, giải trình ý kiến của các vị Đại biểu Quốc hội gửi Quốc hội. Ngày 20/6/2025, Chính phủ có Văn bản số 538/BC-CP báo cáo tiếp thu, giải trình ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. 

 Trong các Báo cáo đã tiếp thu, giải trình 37 ý kiến và nhóm ý kiến, đồng thời tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật.

Không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành

Theo Báo cáo về việc tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), Dự thảo Luật quy định thống nhất một khái niệm thanh tra, không phân biệt thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành.

Theo đó, “thanh tra là hoạt động xem xét, đánh giá, kết luận, kiến nghị xử lý của cơ quan thanh tra đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định” (khoản 1 Điều 2). 

Khái niệm này đã bao quát toàn bộ hoạt động thanh tra, trong đó có thanh tra việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong các cơ quan hành chính nhà nước và thanh tra việc chấp hành chính sách, pháp luật đối với các đối tượng thuộc phạm vi quản lý nhà nước. 

Khái niệm này được kế thừa từ Luật Thanh tra năm 2022 và sửa đổi, hoàn thiện phù hợp với chủ trương, chính sách về thanh tra và thực tiễn của hoạt động thanh tra hiện nay. 

Trên cơ sở đó, Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh tiến hành thanh tra theo trình tự, thủ tục thống nhất được pháp luật quy định và về phương thức cơ bản giống như hiện nay.

Hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 02 cấp 

Liên quan đến về hệ thống cơ quan thanh tra, Báo cáo nêu rõ Điều 7 của dự thảo Luật quy định hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 02 cấp gồm Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh. 

Bên cạnh đó, quy định các cơ quan thanh tra có tính đặc thù, như: Cơ quan thanh tra trong Quân đội nhân dân, Công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, bao gồm Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác theo quy định của Chính phủ (khoản 3); Thanh tra Cơ yếu, Thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế (khoản 4).

Đối với Thanh tra Cơ yếu và cơ quan thanh tra được thành lập theo theo điều ước quốc tế, dự thảo Luật chỉ quy định chung mang tính nguyên tắc; giao Chính phủ quy định cụ thể về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan thanh tra này theo đúng Kết luận số 134-KL/TW của Bộ Chính trị, Ban Bí thư. 

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng tán thành với việc quy định các cơ quan thanh tra tại Điều 7, do vừa bảo đảm thể chế hóa Kết luận số 134-KL/TW, vừa phù hợp với thực tiễn tổ chức các cơ quan này hiện nay, đồng thời bảo đảm phù hợp với trường hợp điều ước quốc tế mà Nhà nước ta ký kết, tham gia.

Các nguyên tắc trong hoạt động thanh tra được tiếp tục kế thừa từ Luật Thanh tra năm 2022 và đã được thực hiện ổn định, không có vướng mắc. 

Việc xử lý chồng chéo, trùng lặp với các thiết chế kiểm soát khác đã được cơ quan chủ trì soạn thảo phối hợp với Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội tiếp thu, quy định cụ thể tại Điều 55, Điều 56 và Điều 57 của dự thảo Luật. 

Ngoài ra, việc xử lý chồng chéo, trùng lặp giữa hoạt động thanh tra với các hoạt động khác đã được quy định tại các văn bản pháp luật có liên quan; quy định về xử lý chồng chéo, trùng lặp với hoạt động kiểm tra còn được quy định tại dự thảo Nghị định về hoạt động kiểm tra chuyên ngành đang được Thanh tra Chính phủ khẩn trương xây dựng, trình Chính phủ ban hành sau khi dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) được thông qua.

Bên cạnh đó,về chức năng của cơ quan thanh tra, tiếp thu ý kiến của Đại biểu Quốc hội, Dự thảo Luật quy định các cơ quan thanh tra thực hiện nhiệm vụ phòng, chống lãng phí theo quy định của pháp luật thông qua hoạt động thanh tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực; không quy định chức năng quản lý nhà nước về phòng, chống lãng phí cho Thanh tra Chính phủ và các cơ quan thanh tra vì chức năng này theo Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Tài chính và các cơ quan tài chính.

Thực hiện theo Kết luận số 134/KL-TW, dự thảo Luật quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh, Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước. 

Các cơ quan thanh tra này có chức năng, nhiệm vụ khác nhau do khác nhau về địa vị pháp lý, phạm vi quản lý nhà nước, vì vậy cần được quy định cụ thể trong dự thảo Luật.

Dự thảo Luật Thanh tra đã bổ sung quy định nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan thanh tra nhằm tăng cường mối quan hệ giữa cơ quan thanh tra và các bộ, ngành, các sở và bảo đảm hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, như: Thanh tra Chính phủ thanh tra theo đề nghị của Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang bộ, Thủ trưởng cơ quan thuộc Chính phủ; yêu cầu bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh cử người có chuyên môn nghiệp vụ tham gia Đoàn thanh tra của Thanh tra Chính phủ khi cần thiết; Thanh tra tỉnh thanh tra theo đề nghị của Giám đốc sở, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã; đề nghị Giám đốc sở, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân cấp xã cử công chức có chuyên môn phù hợp tham gia Đoàn thanh tra của Thanh tra tỉnh khi cần thiết...

Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong nhấn mạnh Cơ quan chủ trì soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội đã tiếp thu tối đa ý kiến của Đại biểu Quốc hội và chỉnh lý dự thảo Luật, bảo đảm thể chế hóa đầy đủ đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, phù hợp với thực tiễn trong hoạt động thanh tra; góp phần quan trọng vào việc chấn chỉnh và nâng cao hiệu quả công tác quản lý nhà nước, phòng ngừa, xử lý vi phạm pháp luật, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Luật Thanh tra (sửa đổi) có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025./.