Kiến nghị giáo dục quốc phòng, an ninh cho sinh viên để không tham gia nghĩa vụ quân sự

Ngày 21/5/2025, Bộ Quốc phòng nhận được Công văn số 602/UBDNGS15 của Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội khóa 15 đề nghị Bộ Quốc phòng xem xét, chỉ đạo trả lời kiến nghị của cử tri gửi tới trước Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV; trong đó, có nội dung kiến nghị của cử tri tỉnh Quảng Bình (nay là tỉnh Quảng Trị) với nội dung: 

“Theo quy định của pháp luật, hiện nay sinh viên cao đẳng, đại học bắt buộc phải học môn Giáo dục quốc phòng và an ninh. 

Theo đó, cử tri đề nghị xem xét, có thể chuyển đổi hình thức học môn học này thành khóa huấn luyện về quốc phòng, an ninh cho sinh viên tương tự như huấn luyện nghĩa vụ quân sự nhưng thời gian rút ngắn trong vòng 9 tháng đến 01 năm để sinh viên sau khi tốt nghiệp không phải tham gia nghĩa vụ quân sự nhằm tạo điều kiện cho các em sớm có cơ hội tìm kiếm việc làm và sự ổn định công việc do không bị gián đoạn bởi việc tham gia nghĩa vụ quân sự. 

Đồng thời, cùng với quy định trên cần nghiên cứu để có quy định cho phép tạm hoãn nghĩa vụ quân sự đối với trường hợp sau khi tốt nhiệp trung học phổ thông có nguyện vọng lao động ở nước ngoài hoặc tham gia các hoạt động sảm xuất, kinh doanh trong nước nhưng phải có cam kết tham gia nghĩa vụ trước 25 tuổi; kèm với đó cần có chế tài cụ thể để ràng buộc trách nhiệm, nhất là quy định mức xử phạt cao đối với hành vi vi phạm, trốn tránh nghĩa vụ quân sự”.

Về kiến nghị nêu trên của cử tri, Bộ Quốc phòng trả lời như sau:

1. Mục tiêu Giáo dục quốc phòng và an ninh (GDQP&AN) cho sinh viên được quy định tại khoản 2, Điều 12 Luật Giáo dục quốc phòng và an ninh năm 2013: “2. Bảo đảm cho người học có kiến thức cơ bản về quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về quốc phòng và an ninh; xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân, xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân; bổ sung kiến thức về phòng thủ dân sự và kỹ năng quân sự, sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc”.

2. Về thực hiện, tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự:

- Điều 45 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 quy định: “(1) Bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của công dân. (2) Công dân phải thực hiện nghĩa vụ quân sự và tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân.”.

- Điều 4 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định: “(1) Nghĩa vụ quân sự là nghĩa vụ vẻ vang của công dân phục vụ trong Quân đội nhân dân. Thực hiện nghĩa vụ quân sự bao gồm phục vụ tại ngũ và phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân. (2) Công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ quân sự, không phân biệt dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo, trình độ học vấn, nghề nghiệp, nơi cư trú phải thực hiện nghĩa vụ quân sự theo quy định của Luật này.”.

- Điều 41 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định tạm hoãn và miễn thực hiện nghĩa vụ quân sự, trong đó không quy định việc tạm hoãn đối với các trường hợp tốt nghiệp trung học phổ thông có nguyện vọng đi lao động ở nước ngoài hoặc tham gia các hoạt động sản xuất, kinh doanh trong nước.

3. Về xử lý vi phạm trong lĩnh vực nghĩa vụ quân sự: Khoản 1 Điều 59 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 2015 quy định: “1. Tổ chức, cá nhân có hành vi trốn tránh, chống đối, cản trở việc thực hiện nghĩa vụ quân sự thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.”. Chế tài xử lý vi phạm cụ thể được quy định từ Điều 332 đến Điều 335 Bộ luật Hình sự năm 2015 và Nghị định 120/2013/NĐ-CP ngày 09/10/2013 của Chính phủ quy định xử phạt hành chính trong lĩnh vực quốc phòng, cơ yếu được sửa đổi, bổ sung tại Nghị định số 37/2022/NĐ-CP ngày 06/6/2022 của Chính phủ.

Như vậy, hiến pháp và pháp luật hiện nay đã quy định rõ ràng việc thực hiện, tạm hoãn, miễn nghĩa vụ quân sự; các quy định mức xử phạt đối với hành vi vi phạm trốn tránh nghĩa vụ quân sự; các quy định hiện nay bảo đảm công bằng xã hội, thuận tiện trong công tác quản lý và tuyển chọn, gọi công dân nhập ngũ. 

Hiện trên phạm vi cả nước, công dân thuộc diện tạm hoãn gọi nhập ngũ bình quân hơn 55%, riêng tỉnh Quảng Bình (cũ) là 64% so với tổng số thanh niên trong độ tuổi sẵn sàng nhập ngũ.

 Việc mở rộng thêm đối tượng tạm hoãn thực hiện nghĩa vụ quân sự như kiến nghị của cử tri là chưa phù hợp với tình hình hiện nay; vì, sẽ làm giảm nguồn tuyển chọn và gọi công dân nhập ngũ hằng năm, phát sinh thủ tục hành chính trong lĩnh vực nghĩa vụ quân sự, tạo kẽ hở để nhiều đối tượng lợi dụng trốn tránh, nảy sinh tiêu cực trong triển khai thực hiện và gây mất công bằng xã hội.

Từ những quy định của pháp luật trên, việc chuyển đổi hình thức môn học giáo dục quốc phòng và an ninh thành khóa huấn luyện về quốc phòng và an ninh cho sinh viên tương tự như huấn luyện nghĩa vụ quân sự là không phù hợp.