Đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân tối cao

Xây dựng mô hình Tòa án nhân dân 3 cấp; đề xuất bổ sung thẩm quyền của Tòa án 

Tại Phiên họp 44, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ Luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, Luật Tư pháp người chưa thành niên và Luật Phá sản.

Trình bày tờ trình Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến cho biết, trên cơ sở Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/02/2025, Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025, Kết luận số 135-KL/TW ngày 28/3/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư; Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII; dự án Luật tập trung sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án các cấp trong giải quyết các vụ việc dân sự, vụ án hành chính, giải quyết phá sản, tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, có liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy, thẩm quyền của Tòa án nhân dân.

Dự thảo Luật gồm 6 điều, trong đó có 5 điều sửa đổi, bổ sung một số điều của 5 Bộ luật, Luật gồm: Bộ luật Tố tụng dân sự (sửa đổi, bổ sung 47 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 04 điều); Luật Tố tụng hành chính (sửa đổi, bổ sung 23 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 01 điều); Luật Tư pháp người chưa thành niên (sửa đổi, bổ sung 18 điều); Luật Phá sản (sửa đổi, bổ sung 07 điều); Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (sửa đổi, bổ sung 07 điều; bãi bỏ điểm, khoản của 01 điều) và 1 điều khoản thi hành.

Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Văn Tiến nhấn mạnh, trên cơ sở mô hình tổ chức Tòa án nhân dân 3 cấp, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung các quy định về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân tối cao. 

Trong đó, về thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực, sẽ tăng thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực theo hướng Tòa án nhân dân khu vực có thẩm quyền giải quyết theo thủ tục sơ thẩm tất cả các vụ việc dân sự, vụ án hành chính (Điều 35 Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 31 Luật Tố tụng hành chính); giải quyết phá sản (Điều 8 Luật Phá sản); tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại theo quy định của Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án (Điều 7 Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án).

Về thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp tỉnh, dự thảo luật quy định, Tòa án nhân dân cấp tỉnh có thẩm quyền phúc thẩm các vụ việc dân sự, vụ án hành chính mà bản án, quyết định của Tòa án nhân dân khu vực chưa có hiệu lực pháp luật bị kháng cáo, kháng nghị (Điều 37 Bộ luật Tố tụng dân sự, Điều 32 Luật Tố tụng hành chính).

Bổ sung thẩm quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm của Chánh án Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp tỉnh (khoản 2 Điều 331, khoản 2 Điều 354 Bộ luật Tố tụng dân sự; khoản 2 Điều 260, khoản 2 Điều 283 Luật Tố tụng hành chính); 

Bổ sung thẩm quyền giám đốc thẩm, tái thẩm của Ủy ban Thẩm phán Tòa án nhân dân cấp tỉnh đối với bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm (khoản 1 Điều 337 Bộ luật Tố tụng dân sự, khoản 1 Điều 266 Luật Tố tụng hành chính).

Tòa án nhân dân cấp tỉnh không còn thẩm quyền về giải quyết theo thủ tục sơ thẩm các vụ án hành chính, vụ việc dân sự; giải quyết phá sản; tổ chức thực hiện hoạt động hòa giải, đối thoại.

Về thẩm quyền của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, dự thảo luật quy định, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân cấp tỉnh bị kháng nghị (khoản 2 Điều 337 Bộ luật Tố tụng dân sự, khoản 2 Điều 266 Luật Tố tụng hành chính).

Đề nghị Quốc hội xem xét thông qua Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn để sắp xếp bộ máy

Theo Phó Chánh án Nguyễn Văn Tiến, Tòa án nhân dân tối cao thấy rằng, việc sửa đổi, bổ sung các đạo luật về tố tụng thuộc trường hợp cấp bách để giải quyết các vấn đề phát sinh trong thực tiễn, bảo đảm thực hiện chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của Tòa án nhân dân. 

Căn cứ điểm b khoản 1, điểm a khoản 2 Điều 50 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2025, Tòa án nhân dân tối cao đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. 

Đề nghị Quốc hội xem xét thông qua Luật tại 1 kỳ họp và có hiệu lực kể từ ngày 01/7/2025.

Báo cáo thẩm tra dự án luật, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết xây dựng dự án Luật sửa đổi, bổ sung 05 luật với các lý do đã được nêu tại Tờ trình của Tòa án nhân dân tối cao.

Thống nhất đề xuất của Tòa án nhân dân tối cao về việc xây dựng và ban hành dự án Luật này theo thủ tục rút gọn để giải quyết vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn và đáp ứng yêu cầu, tiến độ đề ra theo chủ trương của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư. 

Hồ sơ dự án Luật cơ bản đầy đủ; đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến theo thủ tục rút gọn. 

Tòa án nhân dân tối cao đã quán triệt, thực hiện chủ trương đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật đối với dự án Luật này.

Dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, thống nhất với hệ thống pháp luật; tính tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.

Kết luận nội dung Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nhấn mạnh, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá cao Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định phát biểu kết luận chủ động, tích cực, trách nhiệm trong việc chuẩn bị hồ sơ dự án luật, bảo đảm đầy đủ, đúng tiến độ. 

Dự án luật bám sát chủ trương, đường lối của Đảng, bảo đảm đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật. 

“Dự án luật đủ điều kiện trình Quốc hội xem xét, thông qua theo quy trình, thủ tục rút gọn tại một kỳ họp", Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ. 

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cũng đề nghị Phó Chủ tịch Quốc hội Tòa án nhân dân tối cao tiếp thu, hoàn thiện hồ sơ dự án 1 Luật sửa đổi, bổ sung 5 luật trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9./.