Cần có cơ chế, chính sách phù hợp cho đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã sau sắp xếp, sáp nhập

Tại phiên thảo luận về kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước, nhiều đại biểu Quốc hội cho ý kiến, góp ý về các cơ chế, chính sách đặc thù cho cấp xã khi thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn bộ máy của hệ thống chính trị.

Nhiều đại biểu đánh giá, dưới sự chỉ đạo quyết liệt của Đảng và Nhà nước, trong thời gian qua, các cấp, các ngành đã nỗ lực triển khai đồng bộ các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an sinh xã hội, ổn định đời sống nhân dân. 

Điểm nhấn đó là việc thực hiện Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị và các nghị quyết có liên quan về sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã. 

Các đại biểu cho rằng, đây là một chủ trương lớn, đúng đắn, mang tính chiến lược, nhằm tổ chức lại hệ thống chính quyền địa phương theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, phục vụ người dân ngày một tốt hơn. 

Thực tế cho thấy, các bộ, ngành Trung ương đã thể hiện rõ tinh thần trách nhiệm, chủ động tham mưu, chuẩn bị kỹ lưỡng các nội dung trình Quốc hội. Nhiều địa phương cũng đã vào cuộc tích cực, đồng bộ, thể hiện quyết tâm chính trị cao trong triển khai thực hiện.

Cần có cách tiếp cận mới trong quản lý hành chính cấp xã sau sắp xếp, sáp nhập

Góp ý cụ thể, đại biểu Chu Thị Hồng Thái, Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Lạng Sơn cho biết, dù đạt nhiều kết quả tích cực thời gian qua, nhưng khi các đơn vị hành chính cấp xã mới chính thức đi vào hoạt động từ ngày 01/7/2025, sẽ còn những thách thức đối với đội ngũ cán bộ, công chức cấp xã.

Theo đại biểu, thách thức trước hết là khó khăn trong công tác dân vận và quản lý địa bàn. Bởi nhiều xã mới sau sáp nhập có quy mô rộng, điều kiện địa lý phức tạp, nhất là ở miền núi, vùng sâu, vùng xa. 

Do đó, việc nắm tình hình nhân dân, họp dân, giải quyết các vấn đề an sinh xã hội trở nên khó khăn hơn nhiều. Một cán bộ xã không thể tiếp cận kịp thời tới từng thôn, bản trong điều kiện giao thông khó khăn, dân cư phân tán. 

Chính vì vậy, đại biểu tỉnh Lạng Sơn cho rằng cần có cách tiếp cận mới trong tổ chức quản lý hành chính cấp xã sau sáp nhập.

Xây dựng cơ chế hỗ trợ, khuyến khích cán bộ kiêm nhiệm nhiều chức danh

Bên cạnh đó, đại biểu cũng băn khoăn khi khối lượng công việc tăng lên sau sáp nhập nhưng số lượng cán bộ lại giảm, với chủ trương một người làm nhiều việc. 

Cùng một cán bộ phải kiêm nhiệm nhiều chức danh. Điều này có thể dẫn đến quá tải, ảnh hưởng chất lượng thực thi công vụ. 

Mặt khác, công tác sắp xếp, bố trí công việc sau sắp xếp cũng là vấn đề mà nhiều người quan tâm. Do vậy làm thế nào để giữ lại được cán bộ tâm huyết mà không làm giảm động lực cống hiến của họ cũng là thách thức. 

Đại biểu Chu Thị Hồng Thái đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Nội vụ tiếp tục đánh giá tác động toàn diện sau sáp nhập, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan để bộ máy chính quyền địa phương 2 cấp đi vào hoạt động có hiệu quả.

Đại biểu kiến nghị giao địa phương chủ động xây dựng cơ chế hỗ trợ, khuyến khích cán bộ kiêm nhiệm nhiều chức danh, bố trí nguồn lực phù hợp để bảo đảm bộ máy hoạt động hiệu quả, ổn định, lâu dài.

Cần có cơ chế đặc cách tuyển dụng nhân sự công nghệ thông tin, chuyển đổi số

Từ thực tiễn công tác, đại biểu Rơ Châm H'Phik – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Gia Lai bày tỏ băn khoăn khi thời gian qua, cả nước đang triển khai mạnh mẽ và đồng bộ Nghị quyết 18 Hội nghị lần thứ 6 Ban chấp hành Trung ưng Đảng khóa 12 về một số vấn đề tiếp tục đổi mới sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực hiệu quả, dẫn đến việc dừng tuyển dụng mới, không tổ chức thi tuyển, không giao bổ sung chỉ tiêu biên chế, dẫn đến việc không tuyển dụng được nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn sâu về khoa học công nghệ, chuyển đổi số và các cơ quan nhà nước. 

Theo đại biểu, dù tinh giản biên chế là chủ trương đúng đắn để tinh gọn tổ chức bộ máy, nhưng nếu không linh hoạt, không có cơ chế đặc thù thì chủ trương này có thể trở thành lực cản trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Lý giải điều này, đại biểu Rơ Châm H’Phik cho biết, thực tế hiện nay, các địa phương phải giao cho cán bộ, công chức kiêm nhiệm các nhiệm vụ về công nghệ thông tin, trong khi họ không được đào tạo bài bản. Việc này dẫn đến kết quả triển khai chuyển đổi số chưa cao, làm tốn kém ngân sách nhà nước, giảm tính chủ động, bền vững của quá trình chuyển đổi số. 

Từ phân tích trên, đại biểu đề nghị Bộ Nội vụ cần tham mưu cho Chính phủ có cơ chế đặc cách tuyển dụng công chức, viên chức có trình độ chuyên môn sâu về công nghệ thông tin và chuyển đổi số, đặc biệt ở cấp cơ sở, nơi đang rất thiếu đội ngũ này. 

Đại biểu kiến nghị có thể áp dụng cơ chế hợp đồng theo vị trí việc làm hoặc tuyển chọn qua hình thức thi tuyển riêng cho nhóm ngành công nghệ, không tính vào biên chế chung tạo cơ chế linh hoạt để các cơ quan nhà nước có thể thu hút người giỏi từ khu vực tư nhân, các viện, trường và làm việc với mức lương tương xứng. 

Thứ hai, đề xuất cho phép mở biên chế có kiểm soát đối với các vị trí việc làm phục vụ cho chuyển đổi số trong cơ quan nhà nước, tương tự như chính sách tuyển chọn giáo viên, bác sĩ. 

Thứ ba, ưu tiên đào tạo bồi dưỡng lại đội ngũ hiện hữu, xây dựng lộ trình, nâng chuẩn công nghệ thông tin bắt buộc cho cán bộ công chức, có chế độ khuyến khích cán bộ học tập, thi lấy chứng chỉ về công nghệ và chuyển đổi số. 

Thứ tư, tăng cường phân cấp, phân quyền và hỗ trợ kinh phí cho địa phương chủ động tuyển dụng, thuê chuyên gia công nghệ số ở cấp cơ sở dưới hình thức linh hoạt như khoán việc thuê khoán chuyên gia, tư vấn công nghệ thông tin.

Tập trung đầu tư hạ tầng số có các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa

Cũng liên quan đến đầu tư hạ tầng số tại cơ sở, đại biểu Chu Thị Hồng Thái, Đoàn ĐBQH tỉnh Lạng Sơn đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Khoa học và Công nghệ tập trung đầu tư hạ tầng số, internet băng rộng cố định và di động tại các xã miền núi, vùng sâu, vùng xa để bảo đảm tính liên tục, hiệu quả khi vận hành cổng dịch vụ công quốc gia. 

Bổ sung chính sách hỗ trợ đầu tư hạ tầng số dùng chung cấp xã, nhất là các thiết bị đầu cuối, máy chủ, phần mềm quản lý, để bảo đảm điều kiện kỹ thuật vận hành hệ thống dịch vụ công. 

Có cơ chế tài chính phù hợp, ưu tiên bố trí vốn từ Chương trình mục tiêu quốc gia hoặc nguồn chuyển đổi số quốc gia để hỗ trợ các xã đặc biệt khó khăn triển khai hiệu quả nhiệm vụ xây dựng chính quyền số. 

Giải thích đề xuất này, đại biểu cho biết tại nhiều xã miền núi, hạ tầng viễn thông – công nghệ thông tin vẫn còn yếu và thiếu đồng bộ. 

Nhiều xã vùng cao vẫn chưa có đường truyền internet ổn định, tốc độ thấp, thậm chí có nơi chưa có sóng 3G/4G hoặc bị gián đoạn thường xuyên do điều kiện địa hình chia cắt, thời tiết khắc nghiệt, làm ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả liền mạch trong quá trình giải quyết thủ tục hành chính cho người dân. 

Bên cạnh đó, cán bộ, công chức xã cũng gặp không ít khó khăn khi tiếp cận địa bàn thôn, bản xa xôi để hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục trên môi trường điện tử.

Khắc phục bất cập về cơ sở vật chất sau sắp xếp, sáp nhập

Về tình hình sắp xếp các đơn vị hành chính cấp xã hiện tại, một số ý kiến đại biểu băn khoăn, khi trung bình 3 - 4 xã sáp nhập thành một xã mới, khiến nhiều trụ sở cũ dôi dư, trong khi trụ sở xã mới lại không đáp ứng được yêu cầu về không gian làm việc cho bộ máy lớn hơn, nhiều chức năng hơn. 

Việc đầu tư xây dựng, nâng cấp cơ sở vật chất là cần thiết, nhưng lại đặt ra gánh nặng tài chính cho các địa phương thu ngân sách thấp. Trong khi đó, việc quản lý, khai thác hiệu quả các trụ sở dôi dư vẫn chưa có quy định rõ ràng, dễ dẫn đến lãng phí. 

Do đó, đại biểu đề nghị Bộ Tài chính nghiên cứu có lộ trình bố trí vốn đầu tư để xây dựng, nâng cấp trụ sở làm việc cho các đơn vị hành chính mới hình thành, ưu tiên địa bàn khó khăn, chưa tự cân đối ngân sách.

Đồng thời ban hành hướng dẫn thống nhất về quản lý, sử dụng trụ sở dôi dư, có thể chuyển đổi công năng phục vụ cộng đồng như: trạm y tế, nhà văn hóa, trung tâm học tập cộng đồng. 

Tiếp tục quan tâm bố trí vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, nhất là đường giao thông kết nối liên vùng tạo điều kiện cho Nhân dân đi lại, giao thương hàng hoá được thuận tiện.

Làm rõ nội dung này, đại biểu Đặng Bích Ngọc – Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Hoà Bình thông tin, theo số liệu của Bộ Tài chính, đến cuối năm 2024, có trên 11.000 đất, nhà là tài sản công chưa được khai thác, xử lý hợp lý, tập trung vào các trụ sở cơ quan, trường học và trạm y tế. 

Chưa kể sắp tới khi thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, thực hiện sáp nhập tỉnh thì số lượng tài sản dôi dư lại tiếp tục tăng lên. Theo báo cáo tổng hợp của Bộ Nội vụ sẽ có khoảng 4.226 trụ sở dôi dư sau thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính. 

Đại biểu Đặng Bích Ngọc đề nghị Bộ Tài chính tiếp tục tham mưu cho Chính phủ rà soát tổng thể số hóa tài sản công từ Trung ương đến địa phương, hoàn thiện thể chế để hướng dẫn tổ chức thực hiện, phân loại, chuyển đổi, đấu giá, xử lý hiệu quả các tài sản dôi dư trước đây và tài sản công dôi dư sau sáp nhập trong giai đoạn hiện nay, hướng dẫn tổ chức thực hiện đồng bộ trong cả nước./.