Tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã sau khi sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương

Nhiệm vụ mới của quản lý giáo dục cấp xã rất nhiều, vai trò rất lớn, rất khó

Tham dự toạ đàm có đại diện lãnh đạo các đơn vị thuộc Uỷ ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội, Bộ GDĐT; lãnh đạo các sở GDĐT, quản lý giáo dục cấp xã; các chuyên gia, nhà khoa học, các đơn vị, tổ chức có liên quan.

Nhấn mạnh yêu cầu phải nắm bắt kịp thời, không bỡ ngỡ để phát huy hiệu quả công việc trong phát biểu khai mạc toạ đàm, Bộ trưởng nêu rõ: Đây là công việc rất lớn của toàn Đảng, toàn dân, trong đó có ngành Giáo dục, đứng trước những thay đổi, phải cập nhật, hướng dẫn tốt nhất cho người dân thực hiện.

“Bộ Chính trị coi đây là công việc trọng tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo. Vì vậy, có bất kỳ vướng mắc gì thì phải tháo gỡ. Đây là vấn đề mang tính thời sự, là yêu cầu rất cao của cả bộ máy”, Bộ trưởng nhận định.

Khẳng định từ khoá trong công tác này là “cấp xã”, Bộ trưởng cho biết: “Khi phân cấp, phân định, phân quyền từ trung ương đến địa phương, từ cấp tỉnh đến cấp xã, trong ngành Giáo dục, sở GDĐT không còn như xưa, cấp xã cũng không còn như xưa. 

Riêng cấp xã, với phân công mới nhiệm vụ rất nhiều, vai trò của người đứng đầu cấp xã và công chức cấp xã rất lớn, khó. Cán bộ, công chức cấp xã về quản lý giáo dục lại là những người rất mới. Đó cũng là điều cần phải quan tâm”.

Về vấn đề thể chế, thời gian qua, Chính phủ đã ban hành hai Nghị định quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ GDĐT và quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ GDĐT cùng với các Thông tư để đảm bảo về việc vận hành.

Theo Bộ trưởng, sau 1 tháng, cấp xã cũng đang nỗ lực để vận hành cho những yêu cầu mới trong quản lý giáo dục. 

“Trước thềm năm học mới, có nhiều nội dung đặt ra, đòi hỏi cấp xã cần nắm bắt kịp thời, tháo gỡ vướng mắc, thậm chí có những bổ sung, điều chỉnh để được thực hiện tốt, để không bỡ ngỡ, phát huy hiệu quả công việc”, Bộ trưởng lưu ý.

Giữ tối đa sự ổn định của các nhà trường

Về việc sắp xếp mạng lưới trường học, Bộ trưởng Bộ GDĐT nhấn mạnh: “Giữ nguyên hiện trạng các trường giáo dục phổ thông hiện nay. Trường học đang ở đâu, để nguyên ở đó. Phải đảm bảo việc vận hành quản lý giữ tối đa sự ổn định của các nhà trường. 

Sau khi bộ máy được vận hành, cần phải có sự rà soát, đánh giá mới có những hướng dẫn, sắp xếp nếu cần thiết”.

Vì vậy, đứng trước yêu cầu cấp bách, Bộ trưởng cũng mong muốn tại toạ đàm lắng nghe những trao đổi của các đơn vị cấp xã theo tinh thần mở, nắm bắt tình hình, chỉ đạo kịp thời để chính quyền hai cấp được vận hành hiệu lực, hiệu quả.

Bảo đảm vận hành thông suốt trong quản lý giáo dục

Báo cáo tại toạ đàm, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Phổ thông Thái Văn Tài cho biết: sau khi triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp, hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trên toàn quốc đã đạt bảo đảm vận hành thông suốt trong quản lý giáo dục.

Việc phân công, phân cấp trách nhiệm giữa các cấp chính quyền, các cơ quan chuyên môn được xác định rõ ràng. Trong đó, sở GDĐT giữ vai trò chủ đạo trong chỉ đạo chuyên môn, còn UBND cấp xã đảm nhiệm công tác quản lý trực tiếp tại địa bàn, tạo sự phối hợp hiệu quả.

Đẩy mạnh chuyển đổi số trong quản trị giáo dục: Cả nước cơ bản đã triển khai đồng bộ các phần mềm quản lý trường học, kết nối liên thông giữa sở - xã - nhà trường.

Một số tỉnh cơ bản đã hoàn thành việc bố trí 1 cán bộ chuyên trách theo dõi lĩnh vực giáo dục tại 100% UBND cấp xã và có kế hoạch tổ chức tập huấn về kỹ năng phối hợp, quản lý hoạt động trường học, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ở cơ sở cho đội ngũ.

Sau khi Kế hoạch kiểm tra của Bộ GDĐT được ban hành, nhiều sở GDĐT đã xây dựng kế hoạch kiểm tra liên ngành về an toàn trường học, dạy học hai buổi/ngày, chuẩn quốc gia... gắn trách nhiệm cho chính quyền cấp xã trong giám sát, xử lý các tình huống phát sinh.

Công tác tuyển sinh đầu cấp năm học 2025-2026 hoàn thành đúng kế hoạch, đảm bảo yêu cầu. Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025 cơ bản được tổ chức đảm bảo an toàn, nghiêm túc, đúng quy chế.

Đối với công tác pháp chế, trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ GDĐT, Bộ GDĐT dự kiến sẽ tập huấn chuyên sâu cho đội ngũ cán bộ, công chức các sở GDĐT, nhất là đội ngũ công chức ở cấp xã theo dõi lĩnh vực giáo dục trong năm 2025.

Bộ GDĐT đã thành lập đường dây nóng để hướng dẫn giải đáp các khó khăn, vướng mắc, bất cập trong lĩnh vực quản lý nhà nước. Đồng thời, các đơn vị chuyên môn của Bộ GDĐT cũng thường trực tiếp nhận, hướng dẫn giải đáp các khó khăn, vướng mắc, đề xuất, kiến nghị của các cơ quan, đơn vị, địa phương về các lĩnh vực thuộc lĩnh vực quản lý.

Về công tác đội ngũ, cán bộ, theo Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý giáo dục Phạm Tuấn Anh, nâng cao năng lực đội ngũ công chức cấp xã đáp ứng yêu cầu vận hành chính quyền hai cấp, là yêu cầu quan trọng, cấp bách, lâu dài đối với ngành Giáo dục nói riêng, chính quyền địa phương các cấp và của cả hệ thống chính trị nói chung.

Điều đó đặt ra yêu cầu quá trình sắp xếp bộ máy cần song song với bồi dưỡng, chuẩn hóa đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, đặc biệt là ở cấp xã để đáp ứng yêu cầu vận hành mô hình hai cấp. Đảm bảo năng lực của cán bộ trong việc triển khai chính sách mới, quản lý ngân sách, nhân sự và các hoạt động giáo dục.

Cần bổ sung, phân bổ số lượng công chức có chuyên môn giáo dục tại cấp xã

Chia sẻ về những khó khăn ban đầu khi vận hành bộ máy chính quyền hai cấp, ông Nguyễn Đình Long, cán bộ Phòng Văn hoá – Xã hội, phường An Tường, tỉnh Tuyên Quang kiến nghị cần bổ sung, phân bổ số lượng công chức có chuyên môn về giáo dục tại cấp xã hợp lý, phù hợp khi khối lượng nhiệm vụ lớn.

Bà Nguyễn Diệu Bình, cán bộ Phòng Văn hoá – Xã hội, phường Láng, Thành phố Hà Nội thông tin: sau khi sáp nhập, trên địa bàn có 9 trường học. Theo công Bình, cần có điều chỉnh về số lượng công chức thực hiện công tác này khi mà công việc về giáo dục sau khi sáp nhập địa phương ở cấp xã đòi hỏi yêu cầu chiều sâu về chuyên môn theo từng cấp học.

Theo thầy Nguyễn Tiến Bắc, Hiệu trưởng Trường THCS Cao Phong, xã Cao Phong, tỉnh Phú Thọ: tại thời điểm này, điều băn khoăn nhất của các nhà trường là việc tuyển dụng điều động giáo viên bởi vẫn còn tình trạng thiếu giáo viên. 

Khi phân cấp quản lý vấn đề này, cần có sự sắp xếp hợp lý về nhân sự, đội ngũ thực hiện, phụ trách, để đem lại hiệu quả trong công tác dạy, học tại các nhà trường.

Đánh giá tích cực về việc sắp xếp bộ máy chính quyền hai cấp, thầy Nguyễn Cao Cường, Hiệu trưởng Trường THCS Thái Thịnh, phường Đống Đa, Hà Nội cho biết: Khi bắt đầu vận hành bộ máy chính quyền hai cấp, kỹ năng tiếp nhận thông tin có khó khăn, nhưng cán bộ quản lý cũng đã dần quen với công tác chỉ đạo về chuyên môn, tuyển sinh. Việc chỉ đạo được thực hiện thông thoáng từ Sở GDĐT xuống trực tiếp đến các cơ sở giáo dục, sát sao, cụ thể.

Ông Võ Văn Mai, Phó Giám đốc Sở GDĐT Nghệ An thông tin: Sở GDĐT tỉnh đang tham mưu ban hành các văn bản quy định về chức năng nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền tại địa phương. 

Theo ông Mai, việc sắp xếp địa giới hành chính có sự phân chia các điểm trường thuộc một cơ sở giáo dục. Tuy nhiên, Sở GDĐT cũng đã có những điều chỉnh cụ thể để việc phân chia đảm bảo, không ảnh hưởng đến công tác dạy, học của các nhà trường.

Sở GDĐT Thành phố Hà Nội duy trì bộ khung phòng GDĐT trước đây để thành lập cụm, giải quyết các vấn đề như tổ chức thi học sinh giỏi, giải quyết vướng mắc… 

Theo Giám đốc Sở GDĐT Trần Thế Cương, Sở đã trưng tập các lực lượng giáo viên để hỗ trợ thêm cho cán bộ quản lý giáo dục ở cấp xã trong chuyển giao công nghệ thông tin, chuyển đổi số có thể theo chuyên đề, bộ môn, công tác chuyên môn…

Tại toạ đàm, ông Nguyễn Tiến Dũng, Giám đốc Sở GDĐT Tỉnh Ninh Bình đề xuất Bộ GDĐT cần sớm có những hướng dẫn cụ thể trong việc tuyển dụng giáo viên trước thềm năm học mới trong bối cảnh mới hiện nay.

Thực hiện với quan điểm: hệ thống giáo dục vận hành tốt hơn

Chủ nhiệm Uỷ ban Văn hoá và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh nhận định có ba vấn đề cần quan tâm và giải quyết các vướng mắc.

Thứ nhất, là vấn đề phân định, phân quyền các nhiệm vụ hiện nay đã khá rõ nhưng việc thực hiện, tổ chức trên thực tế những việc cụ thể, gắn với từng cá nhân cần triển khai như thế nào?

Thứ hai, với mô hình chính quyền mới, cần xác định yêu cầu đối với công chức xã phường. Cần phải có sự đào tạo, bồi dưỡng, giải đáp kịp thời, thường xuyên các vấn đề vướng mắc đối với nhiệm vụ mới, nhân sự mới, mô hình mới.

Thứ ba, cần nhấn mạnh, quan tâm hơn về mối tương quan giữa 4 nhóm đối tượng là: cơ sở giáo dục; UBND cấp xã phường; sở GDĐT; Bộ GDĐT. Trong đó, cần lưu ý rõ ràng về nhiệm vụ, phân cấp, phân quyền trong quá trình triển khai.

Sắp xếp chính quyền hai cấp để hệ thống giáo dục vận hành tốt hơn

Để thực hiện tốt về tổ chức và quản lý giáo dục cấp xã sau khi sắp xếp bộ máy chính quyền địa phương, phát biểu kết luận, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn nhận định: điều cần nhất lúc này là tiếp tục chủ động nắm bắt tình hình, lắng nghe ý kiến của các địa phương bằng nhiều kênh khác nhau.

“Nắm thông tin sâu rộng để biết tình hình thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Tất cả các bộ ngành đều ráo riết, kịp thời và ngành Giáo dục chúng ta cũng vậy”, Bộ trưởng lưu ý.

Nhấn mạnh nhiệm vụ tiếp tục hỗ trợ cho đội ngũ cấp xã, Bộ trưởng nhận định: trong hệ thống, đây là yếu tố nền tảng. 

“Đã là yếu tố nền tảng, là yếu tố tế bào mà vận hành trục trặc thì không thể vận hành tốt hệ thống được. Nếu không củng cố cấp xã tốt thì những đổi mới giáo dục ở cấp tầng, các lớp trên không đổi mới được”, Bộ trưởng khẳng định.

Đối với các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ GDĐT, Bộ trưởng đề nghị bộ phận thường trực cần có những điều chỉnh cho các buổi tập huấn, phải tăng cường lắng nghe địa phương nhiều hơn, hỗ trợ cấp xã nhiều hơn.

Đối với cán bộ quản lý giáo dục cấp xã, Bộ trưởng cho rằng, cần bắt nhịp với tư duy mới, nhìn nhận vai trò cấp xã phải khác trước. 

“Chúng ta cố gắng triển khai trên quan điểm tích cực, lạc quan, trên tinh thần tranh thủ sắp xếp chính quyền hai cấp để hệ thống giáo dục vận hành tốt hơn. Chúng ta không làm để ứng phó, mà phải thực hiện với mục tiêu giáo dục phát triển tốt lên”, Bộ trưởng nhấn mạnh.