Thống nhất trình Quốc hội ban hành Nghị quyết tháo gỡ vướng mắc cho khoa học, công nghệ

Sáng 13/2, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc xây dựng Nghị quyết nhằm thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để lĩnh vực này thực sự trở thành động lực nhằm hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; tạo cơ sở pháp lý để tác động một cách tích cực, hiệu lực và hiệu quả, thúc đẩy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Qua đó, xử lý kịp thời các vấn đề phát sinh liên quan, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội, nâng cao năng suất, bảo đảm an ninh, an toàn cho quốc gia, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho người dân, đưa khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia thực sự trở thành động lực phát triển kinh tế - xã hội để hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đạt mục tiêu kép của quốc gia vào năm 2030 và 2045 như Đại hội XIII của Đảng đã đề ra.

Nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết tháo gỡ vướng mắc cho khoa học, công nghệ

Dự thảo Nghị quyết gồm 4 chương và 20 điều, bao gồm 2 nội dung liên quan đến hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và hoạt động chuyển đổi số quốc gia. 

Nội dung cơ bản của dự thảo Nghị quyết quy định về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn; 

Bổ sung quy định về miễn chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, không phải trả lại kinh phí đã sử dụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ); 

Quy định nguyên tắc về áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, bao gồm cả nội dung khoán chi đến sản phẩm cuối cùng; 

Quy định nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ thông qua quỹ...

Cần thiết ban hành Nghị quyết thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ

Thay mặt cơ quan thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy khẳng định: Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. 

Việc ban hành Nghị quyết này nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; thực hiện ý kiến chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 01-TB/BCĐTƯ ngày 22/01/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; thực hiện ý kiến kết luận của Bộ Chính trị tại văn bản số 13343-CV/VPTW ngày 10/02/2025 của Văn phòng Trung ương về nội dung, chương trình Kỳ họp bất thường lần thứ 9 của Quốc hội. 

Việc thực hiện Nghị quyết sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các nhiệm vụ để đạt mục tiêu tăng trưởng từ 8% trở lên trong năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Qua nghiên cứu, rà soát, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy, các chính sách của dự thảo Nghị quyết chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của các luật, nghị quyết hiện hành. 

Do vậy, theo quy định tại khoản 2 Điều 15 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật thì việc Quốc hội ban hành nghị quyết thí điểm chính sách là có cơ sở pháp lý.

Về quan điểm ban hành chính sách, Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhận thấy việc ban hành các chính sách thí điểm trong dự thảo Nghị quyết cần dựa trên một số nguyên tắc:

- Thể chế hóa những vấn đề cấp bách, được nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW;

- Đã chín, đã rõ, có tính khả thi, ít hướng dẫn để kịp thời triển khai;

- Những chính sách chưa thực sự cấp bách, cần nghiên cứu đánh giá thêm, cần có hướng dẫn chi tiết, cụ thể thì sẽ được xem xét, đưa vào dự thảo Luật Khoa học, Công nghệ và Môi trường, dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số và các dự thảo luật khác liên quan sẽ được sửa đổi trong năm 2025;

- Vượt trội, phát huy tác dụng ngay, khơi thông mọi nguồn lực, có sức lan tỏa, góp phần kịp thời vào tăng trưởng kinh tế;

- Có trọng tâm, trọng điểm; là vấn đề thực sự vướng mắc cần khẩn trương tháo gỡ;

- Chưa có luật điều chỉnh hoặc cần quy định khác với luật hiện hành;

- Đúng thẩm quyền của Quốc hội; Thời gian thí điểm rõ ràng, cụ thể.

Đề nghị nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện dự thảo Nghị quyết theo quan điểm ban hành chính sách nêu trên.

Thường trực Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đề xuất cần xem xét, quyết định việc ban hành Nghị quyết về thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 của Quốc hội.

Đối với Chính phủ, cần báo cáo và xin ý kiến cấp có thẩm quyền về các cơ chế, chính sách cụ thể (như: chính sách phát triển các tuyến cáp viễn thông kết nối quốc tế trên biển; chính sách thí điểm thử nghiệm có kiểm soát triển khai dịch vụ viễn thông sử dụng công nghệ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp); Khẩn trương hoàn thiện, gửi Quốc hội hồ sơ dự thảo Nghị quyết trong ngày 13/02/2025.

Có chính sách vượt trội khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho khoa học, công nghệ

Tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành với ban hành Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đồng thời tập trung vào một số vấn đề trọng tâm như: Làm rõ để hiểu đúng, tránh lạm dụng khi áp dụng cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ. Theo đó, cần làm rõ hơn về các cấp thực hiện, trong đó nhấn mạnh đến vấn đề tài chính kế toán, năng lực đầu tư.

Một số ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm đến áp dụng khoán chi trong triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách Nhà nước. 

Có chính sách vượt trội khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Bởi hiện nay, nhiều doanh nghiệp tư nhân có nguồn lực và nhân lực tốt nhưng chưa được quan tâm đến tạo điều kiện thuận lợi về pháp chế, chính sách để thúc đẩy phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Đóng góp ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đồng thuận với dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia để thực hiện Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị.

Tuy nhiên, Nghị quyết cần kịp thời tháo gỡ khó khăn khi chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với luật hiện hành.

Khi ban hành Nghị quyết thì các cơ quan, Bộ ngành cần quan tâm đến những vấn đề cấp bách được nêu trong Nghị quyết 57 để triển khai sớm, giải quyết kịp thời những vướng mắc trong hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Theo Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, những vấn đề đã chín, rõ thì cần đưa vào thực hiện luôn nhằm khơi thông nguồn lực để góp phần vào tăng trưởng kinh tế. 

Ngoài ra, các cơ quan, Bộ ngành cần “đi tắt, đón đầu” để thực hiện các chính sách, đơn giản hóa các thủ tục trong thanh quyết toán cho các nhà khoa học thực hiện các đề tài khoa học.

Tạo cơ chế thông thoáng để thu hút doanh nghiệp trong và ngoài nước tham gia vào đầu tư, thúc đẩy nghiên cứu khoa học. Trong thực hiện, cần có sự phân cấp, ủy quyền cho các cơ quan, đơn vị triển khai.

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải khẳng định: Ủy ban Thường vụ Quốc hội thống nhất trình Quốc hội xem xét, quyết định việc thí điểm cho chính sách để tháo gỡ vướng mắc cho hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng, đặc biệt là Nghị quyết số 57 nhằm nhanh chóng tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong lĩnh vực này và tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của đất nước để đạt được mục tiêu đặt ra trong năm 2025 và các năm tiếp theo.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ tiếp thu ý kiến của Chủ tịch Quốc hội, của các thành viên Ủy viên Thường vụ Quốc hội và cơ quan thẩm tra để hoàn thiện hồ sơ, Tờ trình dự thảo Nghị quyết. 

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường hoàn thiện báo cáo thẩm tra trình Quốc hội xem xét, quyết định.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải giao Tổng Thư ký Quốc hội chỉ đạo tổng hợp các ý kiến tham gia, thông báo ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội gửi các cơ quan liên quan để tổ chức thực hiện.