Nội dung trọng tâm của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội

Luật sửa đổi, bổ sung 21 điều và bãi bỏ 17 điều của Luật Tổ chức Quốc hội số 57/2014/QH13 đã được Quốc hội thông qua năm 2014 (sửa đổi, bổ sung một số điều năm 2020) với các nội dung như sau:

Về việc phân định thẩm quyền của Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan khác trong bộ máy nhà nước

Theo Quochoi.vn, Luật sửa đổi, bổ sung quy định tại Điều 5 của Luật Tổ chức Quốc hội nhằm xác định cụ thể hơn những nội dung cần được quy định bằng luật, nghị quyết của Quốc hội để phân định thẩm quyền của Quốc hội với thẩm quyền của Chính phủ và các cơ quan nhà nước khác trong công tác xây dựng pháp luật và hoàn thiện thể chế. 

Đồng thời, Luật quy định có tính nguyên tắc, định hướng về mức độ chi tiết cần được quy định trong các đạo luật của Quốc hội, làm cơ sở cho việc thực hiện thẩm quyền làm luật và sửa đổi luật của Quốc hội, phù hợp với nội dung đổi mới tư duy trong công tác xây dựng pháp luật. 

Theo đó, luật chỉ quy định các vấn đề mang tính ổn định, có giá trị lâu dài; quy định cụ thể các nội dung liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của công dân, tố tụng tư pháp, các vấn đề có ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội, mối quan hệ giữa Nhà nước với công dân và xã hội. 

Đối với các nội dung quản lý nhà nước theo từng lĩnh vực, các vấn đề mới, có tính kiến tạo phát triển, các vấn đề chưa có thực tiễn kiểm nghiệm, luật chỉ quy định các nội dung chính sách có tính nguyên tắc, định hướng thuộc thẩm quyền của Quốc hội để thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng; phân quyền cho Chính phủ, các cơ quan trong bộ máy nhà nước trong việc tiếp tục cụ thể hóa các quy định của luật và thực hiện phân cấp bảo đảm phù hợp với năng lực tổ chức thực hiện của từng cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương các cấp và kịp thời đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong từng giai đoạn; cơ bản không quy định các nội dung về thủ tục hành chính, về quy trình, quy chuẩn chuyên môn, kỹ thuật và các nội dung có tính biến động cao.

Việc quy định nội dung này trong Luật Tổ chức Quốc hội là xuất phát từ các ý kiến chỉ đạo của Trung ương và của cấp có thẩm quyền về việc Luật Tổ chức Quốc hội phải phân định rõ ràng, rành mạch phạm vi, nhiệm vụ, thẩm quyền của các cơ quan theo đúng quy định của Hiến pháp. 

Đây là đạo luật quy định về tổ chức và hoạt động của Quốc hội nên việc bổ sung các nội dung nêu trên là cần thiết nhằm làm rõ hơn thẩm quyền của Quốc hội trong việc thực hiện nhiệm vụ “làm luật và sửa đổi luật” quy định tại khoản 1 Điều 70 của Hiến pháp năm 2013; bảo đảm liên thông, thống nhất với các quy định hiện nay tại Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) và Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).

Về các cơ quan của Quốc hội

Luật không quy định số lượng, tên gọi cụ thể của các cơ quan của Quốc hội mà chỉ quy định khái quát về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội làm cơ sở để Quốc hội quyết định việc thành lập các cơ quan của Quốc hội theo đề nghị của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Việc đổi mới cách thức quy định về các cơ quan của Quốc hội nêu trên là nhằm bảo đảm thuận lợi cho việc tiếp tục thực hiện chủ trương sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, hài hòa về cơ cấu tổ chức với chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan sau khi thực hiện sắp xếp và cũng tương tự như cách quy định về cơ cấu tổ chức của Chính phủ theo Luật Tổ chức Chính phủ.

Trên cơ sở đó, Luật sửa đổi, bổ sung các điều 53, 60, 66, 67, 68, 84 và bãi bỏ các điều 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77, 78, 79, 85, 86, 87, khoản 2 Điều 80 của Luật Tổ chức Quốc hội.

Về Tổng Thư ký Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội

Luật sửa đổi, bổ sung một số quy định về Tổng Thư ký Quốc hội, Văn phòng Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội nhằm thực hiện Kết luận số 111-KL/TW của Bộ Chính trị, cụ thể là: xác định Tổng Thư ký Quốc hội đồng thời là Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội; không quy định về Phó Tổng Thư ký, Ban Thư ký, về cơ quan của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Với các nội dung nêu trên, Luật sửa đổi, bổ sung các điều 8, 53, 58, 99, 101 và bãi bỏ Điều 98, Điều 100 của Luật Tổ chức Quốc hội.

Về một số quy định liên quan đến hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội

Bên cạnh các nội dung nêu trên, Luật cũng kết hợp sửa đổi, bổ sung một số quy định liên quan đến hoạt động của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và đại biểu Quốc hội nhằm thực hiện các quy định mới của cấp có thẩm quyền hoặc trong quá trình thi hành Luật Tổ chức Quốc hội thời gian qua có phát sinh vướng mắc, bất cập, cụ thể là:

Sửa đổi, bổ sung quy định về việc Quốc hội lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ các chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn để bảo đảm đồng bộ, thống nhất với quy định của pháp luật hiện hành.

Sửa đổi, bổ sung quy định về việc đại biểu Quốc hội tham gia làm thành viên và tham gia hoạt động của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội bảo đảm phù hợp với năng lực chuyên môn, yêu cầu công tác và khả năng bố trí thời gian tham gia đầy đủ hoạt động của các cơ quan của Quốc hội của đại biểu Quốc hội Quy trình thực hiện chi tiết sẽ được cụ thể hóa trong nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Bổ sung quy định về trường hợp tạm đình chỉ việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của đại biểu Quốc hội trên cơ sở cụ thể hóa Quy định số 148-QĐ/TW ngày 23/5/2024 của Bộ Chính trị về thẩm quyền của người đứng đầu trong việc tạm đình chỉ công tác đối với cán bộ cấp dưới trong trường hợp cần thiết hoặc khi có dấu hiệu vi phạm nghiêm trọng quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước.

Sửa đổi, bổ sung quy định về thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội trong xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết bảo đảm phù hợp với những định hướng đổi mới trong quy trình xây dựng luật quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi).

Sửa đổi, bổ sung quy định về kỳ họp Quốc hội theo hướng cụ thể hóa quy định về “Quốc hội họp bất thường” tại khoản 2 Điều 83 của Hiến pháp thành: “Kỳ họp không thường lệ của Quốc hội được tổ chức khi có yêu cầu của Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ hoặc ít nhất một phần ba tổng số đại biểu Quốc hội để kịp thời xem xét, quyết định các vấn đề cấp bách thuộc thẩm quyền của Quốc hội đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh, đối ngoại”.

Với các nội dung nêu trên, Luật sửa đổi, bổ sung các điều 12, 33, 39, 48, 54, 90, 91, 92 và bãi bỏ Điều 13 của Luật Tổ chức Quốc hội.

Ngay sau khi Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 178/2025/QH15 về việc tổ chức các cơ quan của Quốc hội Nghị quyết số 179/2025/QH15 về số thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa XV và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và cơ cấu tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; các nghị quyết quy định về số lượng Phó Chủ tịch/Phó Chủ nhiệm, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Hội đồng, Ủy ban và các nghị quyết về phê chuẩn danh sách đối với Phó Chủ tịch/Phó Chủ nhiệm, Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội và Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Hội đồng, Ủy ban.

Theo đó, các cơ quan của Quốc hội gồm Hội đồng Dân tộc và 07 Ủy ban: Pháp luật và Tư pháp; Kinh tế và Tài chính; Quốc phòng, An ninh và Đối ngoại; Văn hóa và Xã hội; Khoa học, Công nghệ và Môi trường; Công tác đại biểu; Dân nguyện và Giám sát. Nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể và cơ cấu tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội được quy định chi tiết trong Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo hướng cơ bản kế thừa các quy định của pháp luật hiện hành và có sự điều chỉnh, cân đối để phù hợp với nguyên tắc làm việc và cơ cấu tổ chức bộ máy mới. Cụ thể như sau:

Về cơ cấu tổ chức và nguyên tắc làm việc của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội

Cụ thể hóa kết luận, chủ trương của cấp có thẩm quyền, Nghị quyết số 71/2025/UBTVQH15 quy định: Hội đồng Dân tộc/Ủy ban của Quốc hội gồm Chủ tịch/Chủ nhiệm, các Phó Chủ tịch/Phó Chủ nhiệm, các Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách tại Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban và các Ủy viên là đại biểu Quốc hội hoạt động kiêm nhiệm của Hội đồng, Ủy ban.

Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban của Quốc hội là bộ phận thường trực, làm việc thường xuyên của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban. Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội có Vụ chuyên môn, là tổ chức hành chính, có chức năng nghiên cứu, tham mưu, giúp việc tổ chức phục vụ các hoạt động của Hội đồng, Ủy ban, Thường trực Hội đồng, Thường trực Ủy ban.

Thực hiện Kết luận số 111-KL/TW, Nghị quyết không xác định Tiểu ban thuộc cơ cấu tổ chức của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội mà coi đây là một hình thức tổ chức hoạt động của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban. Theo đó, giao Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban thẩm quyền quyết định việc thành lập các Tiểu ban hoạt động thường xuyên hoặc theo từng công việc, dự án cụ thể để nghiên cứu, chuẩn bị nội dung tham mưu về các vấn đề thuộc lĩnh vực Hội đồng, Ủy ban phụ trách.

Đồng thời, Nghị quyết cũng xác định rõ nguyên tắc làm việc của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội là làm việc theo chế độ tập thể và quyết định theo đa số kết hợp với đề cao trách nhiệm của Thường trực Hội đồng Dân tộc, Thường trực Ủy ban của Quốc hội và vai trò điều hành của Chủ tịch Hội đồng, Chủ nhiệm Ủy ban.

Về nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội

Nghị quyết phân định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan của Quốc hội theo hướng:

(1) Đối với các Ủy ban được hình thành trên cơ sở sắp xếp, chuyển giao nhiệm vụ, sáp nhập từ 02 Ủy ban thì cơ bản kế thừa và tiếp nhận nguyên trạng nhiệm vụ của các Ủy ban như trước khi thực hiện sắp xếp.

(2) Thực hiện điều chỉnh một số lĩnh vực, nội dung công việc giữa một số cơ quan để bảo đảm tính cân đối, hài hòa giữa các cơ quan, đặc biệt là những Ủy ban mới được thành lập hoặc giữa các cơ quan thực hiện sắp xếp và cơ quan không thực hiện sắp xếp. Việc quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan bảo đảm bao quát toàn bộ phạm vi lĩnh vực phụ trách, đối tượng quản lý của các cơ quan, không bỏ trống, không trùng lắp về lĩnh vực, nhiệm vụ.

(3) Phân định rõ các nhiệm vụ của Hội đồng, Ủy ban trong việc thẩm tra, giám sát, kiến nghị cần thực hiện đúng nguyên tắc và chế độ làm việc tập thể, quyết định theo đa số với các nhiệm vụ của Thường trực Hội đồng, Thường trực Ủy ban và vai trò điều hành của Chủ tịch Hội đồng, Chủ nhiệm Ủy ban. 

Theo đó, bổ sung, làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Thường trực Hội đồng, Thường trực Ủy ban trên 02 phương diện: một là giúp Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội giải quyết các công việc thường xuyên của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban trong thời gian giữa hai phiên họp của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội; hai là thực hiện các nhiệm vụ khác do Ủy ban Thường vụ Quốc hội, lãnh đạo Quốc hội phân công, bảo đảm tính liên tục, thông suốt trong thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trước và sau khi thực hiện sắp xếp, sáp nhập.

Nghị quyết cũng quy định cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn của Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, Chủ nhiệm Ủy ban và các thành viên khác của Hội đồng, Ủy ban; xác định rõ một số nhiệm vụ mà Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, Chủ nhiệm Ủy ban của Quốc hội xem xét, quyết định hoặc cần tổ chức thảo luận tập thể với Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban trước khi quyết định.

Bên cạnh đó, cụ thể hóa quy định về việc Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội có đơn vị chuyên môn, trực tiếp tham mưu, giúp việc Hội đồng, Ủy ban tại Điều 67 của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Quốc hội, Nghị quyết quy định cụ thể về số lượng, cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn của Vụ chuyên môn của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội; xác định rõ phạm vi thẩm quyền quản lý công chức và mối quan hệ giữa Thường trực Hội đồng, Thường trực Ủy ban với Văn phòng Quốc hội trong việc quản lý công chức tại các vụ chuyên môn này.

Trên cơ sở các quy định nêu trên của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội sau sắp xếp đã chính thức hoạt động từ ngày 18/02/2025 bảo đảm việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được thông suốt, liên tục, không bị gián đoạn, bao quát toàn bộ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trước khi thực hiện sắp xếp, đáp ứng yêu cầu của công tác sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy.