Giải ngân ODA mới đạt 26%; 41 bộ ngành, địa phương xin trả lại vốn: Xử lý thế nào?

Giải ngân vốn ODA chậm, nguyên nhân do đâu?

Trao đổi trên Cổng TTĐT Bộ Tài chính ông Võ Hữu Hiển, Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại cho biết: Năm 2022, các Bộ, ngành, địa phương được Thủ tướng Chính phủ giao kế hoạch vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài là 34.586 tỷ đồng cho 13 Bộ và 59 địa phương.

Trong 11 tháng đầu năm, qua công tác tổng hợp tình hình giải ngân cho thấy tỷ lệ giải ngân mới đạt hơn 9.015 tỷ đồng, đạt khoảng 26% dự toán được giao.

Như vậy, giải ngân của 11 tháng năm 2022 đang bị chậm. So với giải ngân của năm 2021, 11 tháng 2021 cũng chỉ giải ngân được 22%.

Bên cạnh đó, cũng có khoảng hơn 2.800 tỷ đồng các chủ dự án đã chuyển hồ sơ sang Kho bạc Nhà nước kiểm soát chi nhưng hiện nay, các chủ dự án (chủ yếu tập trung ở địa phương) chưa chuyển hồ sơ lên Bộ Tài chính để làm đề xuất nhà tài trợ giải ngân.

Nếu tính khoảng hơn 2.800 tỷ đồng cho các dự án đã có khối lượng hoàn thành đã được kiểm soát chi sẽ giải ngân trong thời gian tới thì dự kiến là mức giải ngân khoảng 34-35% so với dự toán được phê duyệt.

Về nguyên nhân, ông Võ Hữu Hiển cho biết đã làm việc cụ thể với chủ dự án, các cơ quan chủ quản bằng nhiều hình thức trực tiếp, trực tuyến, qua tổng hợp, qua đó nổi lên một số nguyên nhân sau:

Thứ nhất, tháng 5/2022, Thủ tướng Chính phủ giao vốn kéo dài của năm 2021 khoảng 5.322 tỷ đồng. Sau khi được giao, một số địa phương được phân bổ nguồn vốn này tập trung cho giải ngân vốn năm 2021 kéo dài nên nhiều dự án không thể giải ngân kế hoạch vốn năm 2022 trước.

Thứ hai, việc tổ chức thực hiện các chương trình dự án còn vướng mắc. Các vướng mắc vẫn tập trung vào việc chậm giải phóng mặt bằng, tái định cư, đấu thầu; vướng mắc trong đấu thầu, thẩm định; dự án thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, điều chỉnh hiệp định vay,… dẫn đến không có khối lượng để chuyển KBNN kiểm soát chi theo quy định của Luật NSNN và Luật Đầu tư công.

Thứ ba, do dự án đầu tư công nói chung, dự án ODA trải dài trên cả nước nên một số khu vực chịu ảnh hưởng của thiên tai, lũ lụt nên có một số dự án tại các khu vực này không triển khai được.

Thứ tư là nguyên nhân liên quan đến bố trí kế hoạch vốn. Theo quy định của Luật Đầu tư công, sau khi Bộ Kế hoạch và Đầu tư thông báo vốn cho các Bộ, ngành địa phương, cơ quan chủ quản sẽ thực hiện phân bổ chi tiết vốn đầu tư công nói chung và vốn đầu tư công nguồn nước ngoài nói riêng cho các chương trình, dự án cụ thể.

Trong phân bổ vốn, đầu năm, có những Bộ, ngành, địa phương còn chờ HDND họp mới phân bổ, mấy tháng đầu năm có chậm.

Bên cạnh đó, nhiều dự án phân bổ khi chưa xong thủ tục đầu tư hoặc đang điều chỉnh đầu tư, điều chỉnh dự án hoặc sử dụng vốn dư, có dự án dừng phân bổ.

Theo thống kê của Bộ Tài chính, trong khoảng gần 300 dự án được phân bổ nguồn vốn đầu tư công nguồn vốn nước ngoài, đến nay, vẫn còn khoảng 114 dự án chưa giải ngân. Nguyên nhân chính là do thủ tục, tổ chức triển khai thực hiện các dự án này chưa hoàn thành.

Ngoài ra cũng có nguyên nhân từ khuôn khổ, thể chế chính sách, chẳng hạn, trong thiết kế cơ sở phải có bộ chuyên ngành xem xét thẩm định; trong công tác phòng, cháy chữa cháy vẫn có việc thẩm định nhất định của Bộ Công an; trong một số định mức tiêu chuẩn kỹ thuật, đặc biệt với các dự án đường sắt đô thị thì chưa ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật để áp dụng,… nên các chủ dự án, cơ quan chủ quản còn lúng túng trong triển khai, dẫn đến chậm giải ngân.

Nguyên nhân khác từ phía nhà tài trợ trong việc đề xuất gia hạn dự án, cho ý kiến không phản đối đối với một số đề xuất của chúng ta….

Bộ Tài chính làm gì để tháo gỡ?

Về giải pháp, ông Võ Hữu Hiển cho biết: Theo phân công của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính là Tổ trưởng một trong 6 tổ của Thủ tướng về thúc đẩy giải ngân đầu tư công nói chung trong đó có nguồn vốn nước ngoài.

Bộ trưởng Bộ Tài chính đã tổ chức các cuộc họp trực tuyến, các đoàn trực tiếp đến làm việc với các Bộ, ngành, địa phương được Thủ tướng Chính phủ phân công để tháo gỡ vướng mắc, giải quyết các kiến nghị ngay tại nơi làm việc.

Ngoài ra, Bộ trưởng cũng có 2 văn bản đôn đốc giải ngân gửi Bộ trưởng, Chủ tịch UBND các địa phương để đề nghị phối hợp thúc đẩy giải ngân.

Trên cơ sở Nghị quyết, Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ ngay từ đầu năm cũng như trong năm, đốc thúc các địa phương thực hiện. Bộ trưởng Bộ Tài chính cũng chỉ đạo các đơn vị có liên quan thuộc Bộ Tài chính tổ chức các đoàn trực tiếp làm việc với từng chủ dự án, ban quản lý dự án, đặc biệt, là chủ dự án có giải ngân chậm để tìm nguyên nhân, tháo gỡ vướng mắc theo thẩm quyền.

Đối với các vướng mắc ngoài thẩm quyền, Bộ Tài chính cũng tổng hợp gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp chung báo cáo các Tổ công tác của Thủ tướng Chính phủ, báo cáo Chính phủ.

Để đẩy nhanh tốc độ giải ngân vốn ODA trong thời gian tới, ông Võ Hữu Hiển nêu rõ:  Trong thời gian cuối năm, Bộ Tài chính sẽ tổng hợp, báo cáo Thủ tướng Chính phủ, kiến nghị xử lý theo hướng:

Một là, đề nghị các chủ dự án đã có khối lượng hoàn thành hoặc đang thực hiện việc nghiệm thu các khối lượng hoàn thành, tập hợp chứng từ gửi Kho bạc Nhà nước khẩn trương kiểm soát chi, trên cơ sở đó gửi Bộ Tài chính làm thủ tục gửi nhà tài trợ thanh toán khối lượng này.

Theo quy định của Luật Ngân sách Nhà nước, niên độ ngân sách đến 31/1/2023, nhưng do Tết âm lịch vào cuối tháng 1/2023, các chủ dự án cần gửi hồ sơ trước ngày 10/1/2023 để có thời gian gửi nhà tài trợ xem xét giải ngân theo quy định.

Hai là, đối với các vướng mắc như giải phóng mặt bằng, tái định cư, đấu thầu, tổ chức thực hiện dự án, thẩm định, phê duyệt, các vấn đề vướng mắc trong khâu tổ chức thực hiện đề nghị các cơ quan chủ quản chỉ đạo các chủ dự án sớm rà soát.

Trường hợp thuộc thẩm quyền xử lý của cơ quan chủ quản, cơ quan chủ quản chủ động khẩn trương xử lý; trường hợp thuộc trách nhiệm Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính hoặc bộ chuyên ngành, đề nghị gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, phối hợp xử lý dứt điểm.

Thứ ba, đối với các gói thầu, công trình có khối lượng đang thực hiện, các cơ quan chủ quản chỉ đạo nhà thầu, chủ dự án, tư vấn giám sát khẩn trương tháo gỡ vướng mắc tại công trường, đẩy nhanh tiến độ thực hiện dự án, làm cơ sở thanh toán giải ngân.

Đối với những vấn đề liên quan đến điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh dự án, điều chỉnh hiệp định vay, sử dụng vốn dư, đề nghị cơ quan chủ quản phối hợp với Bộ Kế hoạch và đầu tư, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan tháo gỡ cho từng dự án có đề xuất, đẩy nhanh các thủ tục liên quan.

Đối với các chương trình, dự án khó có khả năng triển khai trong năm 2022, các Bộ, ngành, đia phương gửi đề xuất đề nghị giảm kế hoạch vốn về Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Trên cơ sở đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ chủ trì, tổng hợp trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định.

41 bộ, ngành, địa phương xin trả lại vốn ODA: Hướng xử lý thế nào?

Về hướng xử lý đề xuất trả lại vốn của 8 Bộ, ngành và 33 địa phương, ông Võ Hữu Hiển nêu rõ: Về việc trả lại kế hoạch vốn đầu tư công được giao năm 2022, các chủ dự án chắc chắn đã rà soát tiến độ khả năng giải ngân để báo cáo cơ quan chủ quản đề xuất với cấp có thẩm quyền trả lại số vốn không có khả năng giải ngân trong năm.

Có nguyên nhân có một số dự án không thể giải ngân phải đề xuất trả lai kế hoạch vốn như chưa hoàn thành thủ tục đầu tư, dừng triển khai, chưa hoàn tất các thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư, điều chỉnh hiệp định vay, ảnh hưởng của thiên tai...

Đến nay, Bộ Tài chính đã tổng hợp, có khoảng gần 12.626 tỷ đồng (36,5% kế hoạch đầu tư công nguồn vốn nước ngoài của các Bộ, ngành, địa phương) được các Bộ, ngành, địa phương có  văn bản chính thức đề xuất trả lại kế hoạch vốn để báo cáo cấp có thẩm quyền, xem xét theo quy định.

Đối với số vốn không thể giải ngân đề nghị trả kế hoạch vốn này, các Bộ, ngành, địa phương căn cứ tiến độ thực hiện dự án đã điều chỉnh để bố trí vào kế hoạch vốn của năm tiếp theo đối với các Hiệp định vay vẫn còn thời hạn giải ngân.

Đối với các hiệp định hết thời hạn giải ngân, không được gia hạn thời hạn giải ngân trong năm tiếp theo thì số vốn vay nước ngoài không thể sử dụng sẽ được cơ quan chủ quản báo cáo cấp có thẩm quyền và gửi nhà tài trợ huỷ vốn vay này và bố trí nguồn vốn khác để hoàn thành Dự án.

Giải ngân đầu tư công: 13 bộ, ngành, địa phương tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư dưới 30%

Báo cáo về tình hình thanh toán vốn đầu tư nguồn ngân sách nhà nước (NSNN) lũy kế 10 tháng và ước thực hiện 11 tháng kế hoạch năm 2022 của Bộ Tài chính cho thấy tỷ lệ giải ngân của cả nước vẫn đang đạt thấp so với kế hoạch vốn được giao, cũng như so với cùng kỳ năm trước.

Theo đó, lũy kế thanh toán từ đầu năm đến 31/10/2022 là 283.829,05 tỷ đồng, đạt 43,98% kế hoạch (645.298,279 tỷ đồng), đạt 48,93% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao (580.046,834 tỷ đồng) (cùng kỳ năm 2021 đạt 48,61% kế hoạch và đạt 55,25% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao).

Ước thanh toán từ đầu năm đến 30/11/2022 là 338.319,81 tỷ đồng, đạt 52,43% kế hoạch (đạt 58,33% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao) (cùng kỳ năm 2021 đạt 56,18% kế hoạch và đạt 63,86% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao).

Trong khi đó, vẫn còn 27/52 bộ, ngành, cơ quan trung ương và 18/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 50%, trong đó có 12 bộ và 01 địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 30%.

Bộ Tài chính cho biết, theo báo cáo của các bộ, cơ quan trung ương và các địa phương, những tháng cuối năm, việc thực hiện các dự án còn gặp một số khó khăn.

Cụ thể, nhiều địa phương đang triển khai thực hiện lập quy hoạch, do đó nhiều địa bàn thực hiện các thủ tục điều chỉnh quy hoạch cục bộ đối với khu đất được giới thiệu, chấp thuận địa điểm của dự án nên ảnh hưởng đến tiến độ chung của dự án (Bộ Tư pháp; Tòa án nhân dân tối cao…).

Khó khăn khác đó là một số dự án khởi công mới thực hiện đấu thầu vào quý 3/2022 với các gói thầu có giá trị lớn; một số dự án có thời gian thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi, thiết kế cơ sở và tổng mức đầu tư dự án của các cơ quan quản lý nhà nước bị kéo dài do một số hạng mục công việc không thống nhất ý kiến giữa các đơn vị thẩm định.

Một số dự án đặc thù cung cấp thiết bị khoa học là thiết bị cần được đặt hàng, chế tạo tại nước ngoài nên thời điểm bàn giao thiết bị tập trung vào cuối năm… do vậy, khối lượng thực hiện và giải ngân của các dự án dồn vào thời điểm cuối năm.

Thực tế tại một số bộ, ngành cũng cho thấy một số dự án đầu tư thực hiện ở nước ngoài đến nay chưa giải ngân do hợp đồng xây dựng không áp dụng tạm ứng hợp đồng mà theo phương pháp thanh toán theo đợt, dự kiến sẽ giải ngân tại thời điểm cuối năm (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch); dự án tại nước ngoài bị chậm do quy định về đấu thầu của Việt Nam và nước ngoài có nhiều điểm khác biệt nên đơn vị tư vấn nước ngoài cần nhiều thời gian để cung cấp hồ sơ theo đúng quy định, nội dung khảo sát, thẩm tra hồ sơ yêu cầu; tình hình lạm phát toàn cầu, biến động về tỷ giá ảnh hưởng trực tiếp đến dự toán gói thầu đã được phê duyệt và công tác lựa chọn nhà thầu tư vấn (Bộ Ngoại giao).

Một nguyên nhân khác dẫn đến tỷ lệ giải ngân thấp là do một số dự án đã hoàn thành đưa vào sử dụng. Tuy nhiên nhà thầu còn công nợ đã thay đổi về tổ chức nên việc hoàn thiện hồ sơ thanh toán gặp khó khăn (Thanh tra Chính phủ); một số dự án đang trong giai đoạn hoàn thiện, nghiệm thu của các cơ quan chuyên môn (Phòng cháy chữa cháy, Sở Xây dựng…) để bàn giao đưa vào sử dụng, kiểm toán, nên phải chờ sau khi quyết toán mới thực hiện thanh toán vốn sau khi quyết toán dự án.