Đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đề xuất xây dựng Luật Bản dạng giới với 3 chính sách lớn về chuyển đổi giới tính

Ngày 10/4, tại Phiên họp thứ 22, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã cho ý kiến về dự kiến Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023. 

Theo đó, một trong những nội dung đáng chú ý là đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí đề nghị đưa dự án Luật Bản dạng giới vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh.

Hoàn thiện pháp luật về chuyển đổi giới tính

Trong Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Bản dạng giới, đại biểu Nguyễn Anh Trí, Đoàn Đại biểu Quốc hội thành phố Hà Nội nêu sự cần thiết ban hành luật nhằm khẳng định các dạng giới khác là một cấu phần tất yếu của xã hội bên cạnh 02 giới tính truyền thống là nam và nữ; đảm bảo những người không hợp giới được sống bình đẳng trong xã hội; khẳng định, tôn trọng quyền chuyển đổi giới tính của công dân. 

Việc hoàn thiện pháp luật về chuyển đổi giới tính, phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng và tình hình mới. Nội luật hóa các quy định, nguyên tắc quốc tế về bản dạng giới, chuyển đổi giới tính bằng đạo luật của Quốc hội.

Việc ban hành luật cũng nhằm thay đổi nhận thức của cộng đồng, xã hội về chuyển đổi giới tính không phải là bệnh lý hay rối loạn tâm thần, lệch lạc về hành vi, nhận thức và lối sống…; phải được tôn trọng bằng pháp luật như một phạm trù về nhân quyền trong xã hội văn minh; khuyến khích người chuyển giới có thái độ và hành vi tích cực, hòa đồng với xã hội. 

Đồng thời, thể hiện giá trị nhân bản, nhân văn và nhân đạo cao cả của Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; bảo vệ cộng đồng yếu thế và không để ai bị bỏ lại phía sau.

Ba chính sách lớn trong dự án Luật Bản dạng giới

Đại biểu Nguyễn Anh Trí nêu 3 chính sách lớn trong dự án Luật Bản dạng giới, gồm: 

Một là, quyền chuyển đổi giới tính của công dân.

Hai là, quyền được công nhận giới tính mới khác giới tính khi sinh theo yêu cầu của công dân.

Trong đó: Công dân đã can thiệp y học để chuyển đổi giới tính có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã được chuyển đổi; có quyền đề nghị cơ quan quản lý có thẩm quyền thực hiện thủ tục công nhận giới tính mới thông qua việc đăng ký thay đổi hộ tịch;

Ba là, quyền được lựa chọn hình thức can thiệp y học để chuyển đổi giới tính của công dân.

Trong đó quy định công dân có quyền lựa chọn hình thức can thiệp y học, điều kiện đối với cơ sở khám bệnh, chữa bệnh được thực hiện can thiệp y học, các nguyên tắc bắt buộc khi thực hiện can thiệp y học.

Việc xây dựng, ban hành luật về chuyển đổi giới tính là cần thiết

Thẩm tra về dự án Luật Bản dạng giới, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban Xã hội đánh giá cao sự nỗ lực, tâm huyết của đại biểu Quốc hội trong việc chuẩn bị hồ sơ đề nghị xây dựng Luật. 

Việc đại biểu Quốc hội trình đề nghị xây dựng Luật là thực hiện quyền sáng kiến lập pháp theo quy định của Hiến pháp (Điều 84), Luật Tổ chức Quốc hội (Điều 29), Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (Điều 33); đồng thời, phù hợp với chủ trương được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề ra từ nhiệm kỳ khóa XIV về phát huy quyền sáng kiến pháp luật của đại biểu Quốc hội.

Việc xây dựng, ban hành luật để quy định về vấn đề chuyển đổi giới tính là cần thiết nhằm cụ thể hóa quy định tại Điều 37 của Bộ luật Dân sự, đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. 

Việc xây dựng Luật này cũng là thực hiện nhiệm vụ lập pháp đã được đề ra tại Đề án Định hướng, Kế hoạch số 81/KH-UBTVQH15. Hồ sơ đề nghị xây dựng Luật cơ bản bảo đảm các thành phần theo quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất với đề nghị của đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí về việc đưa dự án Luật vào Chương trình năm 2024

Qua nghiên cứu hồ sơ đề nghị xây dựng Luật theo Tờ trình số 22/TTr-ĐBQH ngày 28/02/2023 của đại biểu Quốc hội, Ủy ban Pháp luật và và Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội nêu quan điểm: Báo cáo đánh giá tác động của chính sách và Báo cáo thực trạng pháp luật và xã hội liên quan đã bảo đảm các yêu cầu về hình thức văn bản, nhưng nội dung chưa đánh giá tổng thể, đầy đủ thực trạng quan hệ xã hội có liên quan, chưa đánh giá hết và có giải pháp xử lý các khía cạnh tác động của chính sách, nhất là các vấn đề phát sinh về mặt pháp lý, nhiều số liệu chưa toàn diện. 

Bên cạnh đó, phạm vi điều chỉnh của dự án Luật như đại biểu Quốc hội đề xuất rộng hơn so với định hướng xây dựng Luật Chuyển đổi giới tính để cụ thể hóa Điều 37 của Bộ luật Dân sự; nhiều nội dung chính sách do đại biểu Quốc hội đề xuất có sự giao thoa với các chính sách của dự án Luật Chuyển đổi giới tính do Bộ Y tế đang chủ trì nghiên cứu lập đề nghị xây dựng Luật theo phân công của Thủ tướng Chính phủ.

Thường trực Ủy ban Xã hội đề nghị đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí nghiên cứu thu hẹp hơn phạm vi điều chỉnh của Luật và cân nhắc thời điểm trình phù hợp để có thêm thời gian nghiên cứu, xây dựng dự án Luật.

Đồng thời, Ủy ban Xã hội đề nghị Chính phủ sớm có ý kiến bằng văn bản thể hiện rõ quan điểm về việc xây dựng dự án Luật Bản dạng giới và Luật Chuyển đổi giới tính theo hướng thống nhất xây dựng một dự án luật để tiết kiệm nguồn lực, không chồng chéo trong Chương trình.

Tại phiên họp thẩm tra của Ủy ban Pháp luật, đại biểu Quốc hội đã phát biểu tiếp thu ý kiến thẩm tra của các cơ quan của Quốc hội, thống nhất thu hẹp phạm vi điều chỉnh, làm rõ hơn các khái niệm, chính sách cơ bản của dự án Luật.

Đồng thời, đại biểu đề xuất lùi thời điểm trình Quốc hội 01 kỳ họp so với đề nghị ban đầu. Theo đó, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024) để có thêm thời gian chuẩn bị, bảo đảm chất lượng dự án. 

Sau phiên họp, ngày 04/4/2023, đại biểu Quốc hội đã có Tờ trình đề nghị xây dựng dự án Luật Bản dạng giới trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Ủy ban Pháp luật đánh giá cao việc đại biểu Quốc hội khẩn trương, nghiêm túc nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của các cơ quan thẩm tra và chỉnh lý hồ sơ đề nghị xây dựng Luật. 

Qua nghiên cứu, Ủy ban Pháp luật cho rằng, phạm vi điều chỉnh của Luật đã được đại biểu Quốc hội xác định lại, tập trung vào vấn đề chuyển đổi giới tính; một số chính sách đã được tiếp thu làm rõ hơn, phù hợp với yêu cầu cụ thể hóa quy định về chuyển đổi giới tính tại Điều 37 của Bộ luật Dân sự.

Do đó, đa số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất với đề nghị của đại biểu Quốc hội về việc đưa dự án Luật vào Chương trình năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2024); 

Ủy ban Pháp luật đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu đầy đủ ý kiến thẩm tra, ý kiến của Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật trình Quốc hội.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng cũng cho biết, một số ý kiến trong Ủy ban Pháp luật và Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội băn khoăn cho rằng đây là dự án Luật khó, nhạy cảm, còn nhiều ý kiến khác nhau, hồ sơ đề nghị xây dựng Luật chưa làm rõ cơ sở chính trị và cơ sở thực tiễn cho việc xây dựng, ban hành Luật; phạm vi điều chỉnh trùng lặp với dự án Luật Chuyển đổi giới tính đang được Chính phủ nghiên cứu, đề xuất và Chính phủ cũng chưa có ý kiến chính thức. 

Do đó, đề nghị đại biểu Quốc hội tiếp tục nghiên cứu, đánh giá tác động kỹ lưỡng để hoàn thiện hồ sơ đề nghị xây dựng Luật, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội xem xét, quyết định bổ sung vào Chương trình khi đủ điều kiện.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục xem xét dự án Luật Bản dạng giới tại Phiên họp tháng 5/2023.

Phát biểu gợi ý thảo luận về đề nghị bổ sung dự án Luật Bản dạng giới, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, đại biểu Quốc hội đề nghị xây dựng luật là điểm mới trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. 

Do nội dung dự án luật có nhiều điểm mới cần tiếp tục nghiên cứu kỹ lưỡng đảm bảo tính khả thi. 

Trước khi trình Quốc hội cho ý kiến, Ủy ban Pháp luật của Quốc hội đã tiến hành thẩm tra và đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí thống nhất với tiến độ lùi thời điểm trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 và thông qua tại kỳ họp thứ 9.

Thẩm tra nội dung này, Ủy ban Pháp luật cơ bản thống nhất về sự cần thiết ban hành luật. Tuy nhiên một số ý kiến của Ủy ban Pháp luật và một số ý kiến của Thường trực Ủy ban Xã hội của Quốc hội còn băn khoăn về việc Chính phủ đang nghiên cứu trình Quốc hội dự án Luật Chuyển đổi giới tính, đề nghị đánh giá kỹ tác động và lùi thời điểm trình.

“Việc đại biểu Quốc hội trình dự án luật là rất quý, hơn nữa đại biểu Nguyễn Anh Trí có tâm huyết, trình độ chuyên môn sâu, đề nghị các đại biểu tiếp tục xem xét, góp ý để đại biểu hoàn thiện dự thảo luật”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định lưu ý.

Phát biểu kết luận nội dung thảo luận về đề nghị bổ sung dự án Luật Bản dạng giới vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2023, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, qua các ý kiến thảo luận và chỉ đạo của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá rất cao và ghi nhận sự cố gắng, nỗ lực, nhiệt tình, trách nhiệm của đại biểu Quốc hội Nguyễn Anh Trí. 

Tuy nhiên, ý kiến các cơ quan còn khác nhau nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội giao Ủy ban Pháp luật chủ trì, phối hợp với Ủy ban Xã hội của Quốc hội, Bộ Tư pháp, Bộ Y tế làm việc với đại biểu Nguyễn Anh Trí và báo cáo xin ý kiến lại Chính phủ để thống nhất nội dung và đại biểu báo cáo lại Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trong phiên họp tháng 5/2023./.