Đề nghị cần quy định lộ trình xóa bỏ thuế khoán

Chiều 5/11, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận ở tổ về Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi).

Khoản 1 Điều 13 dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) quy định: “Hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh căn cứ mức doanh thu thực tế hằng năm từ hoạt động sản xuất, kinh doanh hàng hóa, dịch vụ tự xác định thuộc đối tượng không chịu thuế, đối tượng không phải nộp thuế, đối tượng chịu thuế, đối tượng phải nộp thuế theo quy định của pháp luật về thuế”. 

Theo đại biểu Trần Quang Minh – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị, bản chất việc áp dụng cơ sở tính thuế dựa trên doanh thu xuất phát từ thực tiễn đối tượng hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh không có hệ thống sổ sách kế toán bài bản, không có thói quen và năng lực lưu trữ đầy đủ hóa đơn, chứng từ chi phí đầu vào. 

Việc bãi bỏ cơ chế thuế khoán đã và đang yêu cầu đối tượng này dần dần phát triển theo hướng chuyên nghiệp hơn. Đây là một chủ trương đúng theo Nghị quyết 68-NQ/TW, nhưng cũng có rủi ro về tính khả thi, năng lực kế toán, khai thuế của hàng triệu hộ kinh doanh còn hạn chế; hạ tầng công nghệ và dữ liệu chia sẻ giữa các bộ ngành chưa đồng bộ…

Theo đại biểu, nếu thực hiện đồng loạt, có thể dẫn đến quá tải cho cơ quan thuế, phát sinh sai sót, nợ đọng thuế và thậm chí tăng chi phí tuân thủ cho hộ kinh doanh nhỏ lẻ. 

Do đó, đại biểu đề nghị cần có lộ trình chuyển đổi theo từng nhóm quy mô, kết hợp hỗ trợ kỹ thuật, kế toán đơn giản, phần mềm miễn phí cho hộ nhỏ.

Mặc dù Tờ trình của Chính phủ và thuyết minh dự thảo Luật đã đưa ra lộ trình áp dụng cơ sở tính thuế dựa trên doanh thu chuyển sang hình thức tính thuế dựa trên lợi nhuận khi đã hoàn tất chuyển đổi. 

Tuy nhiên để tăng sự ủng hộ, tạo động lực chuyển đổi và tránh ý kiến trái chiều từ cộng đồng này, dự thảo Luật cần có ít nhất một nội dung mang tính định hướng rõ ràng như một cam kết chính trị, thể hiện thiện chí của Nhà nước trong việc lắng nghe, hỗ trợ cộng đồng kinh doanh này trong thời gian dài. 

Đại biểu đề nghị quy định ngay trong Luật định hướng về lộ trình chuyển đổi từ áp dụng cơ sở tính thuế dựa trên “doanh thu” của đối tượng hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh sang hình thức khác phù hợp.

Thực tế, các đối tượng kinh doanh này đang vướng mắc trong thực tế do thiếu các kỹ năng cơ bản về kế toán, sử dụng hóa đơn điện tử, và ứng dụng công nghệ thông tin; cần có sự hỗ trợ của Nhà nước để các đối tượng này chuyển đổi; đồng thời không áp dụng mô hình doanh nghiệp một cách cứng nhắc cho đối tượng kinh doanh giản đơn hơn. 

Đại biểu đề nghị bổ sung điều khoản quy định cụ thể về lộ trình, chính sách khuyến khích chuyển đổi cụ thể hơn, như: cung cấp miễn phí hoặc hỗ trợ phần lớn chi phí cho các giải pháp phần mềm kế toán đơn giản và hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền đối với các hộ kinh doanh có doanh thu dưới ngưỡng do Chính phủ quy định; quy định chế độ kế toán đơn giản, không áp dụng các chuẩn mực kế toán phức tạp như doanh nghiệp…

Đánh giá tác động cụ thể về sự thay đổi trong nghĩa vụ thuế này đối với các đối tượng bị ảnh hưởng

Đồng tình với quan điểm trên, đại biểu Trần Thị Hiền – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình cho biết, Điều 13 của dự thảo Luật quy định: tất cả các hộ, cá nhân kinh doanh sẽ nộp thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân theo tỷ lệ % và kê khai doanh thu theo hoá đơn, thay cho cơ chế khoán của Luật Quản lý thuế hiện hành. Khoản 3 Điều 52 của dự thảo Luật quy định nội dung này có hiệu lực thi hành từ ngày 01/1/2026, sớm hơn hiệu lực chung của Luật.

Theo đại biểu Trần Thị Hiền, việc chuyển từ cơ chế khoán sang kê khai doanh thu theo hoá đơn về cơ bản sẽ dẫn đến mức doanh thu cao hơn so với mức khoán của các hộ, cá nhân kinh doanh đang áp dụng hiện nay. Đại biểu cũng lo ngại, với doanh nghiệp siêu nhỏ hoặc hộ kinh doanh dân sinh, ít có hệ thống kế toán, nhân lực mỏng thì việc chuyển sang kê khai ngay còn có thể tạo gánh nặng lớn về chi phí tuân thủ, phải quản lý sổ sách, hóa đơn điện tử...

Vì vậy, đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo đánh giá tác động cụ thể về sự thay đổi trong nghĩa vụ thuế này đối với các đối tượng bị ảnh hưởng, nghiên cứu kỹ lưỡng quy định, bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 68-NQ/TW và mục tiêu cải thiện đời sống cho người dân. 

Cân nhắc bổ sung quy định chuyển tiếp tại Điều 53 của dự thảo Luật, trong đó xác định giai đoạn chuyển tiếp rõ dành riêng cho hộ kinh doanh và doanh nghiệp siêu nhỏ, có thể trong vòng 1-2 năm đầu được áp dụng phương pháp hỗn hợp: kê khai đơn giản, hoặc cơ quan thuế hỗ trợ khai thay với dữ liệu sẵn có. 

Đồng thời, cân nhắc, bổ sung quy định về hỗ trợ miễn giảm chi phí tuân thủ (miễn phí hóa đơn điện tử, hỗ trợ kỹ thuật, đào tạo) cho doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp siêu nhỏ trong giai đoạn đầu chuyển đổi.