CÔNG ƯỚC HÀ NỘI: Đòn bẩy kiến tạo môi trường số minh bạch và phát triển bền vững

Công ước Hà Nội - Công cụ pháp lý toàn cầu thúc đẩy môi trường số an toàn

Sau thành công của Lễ mở ký và quá trình triển khai, Công ước Liên Hợp Quốc về phòng, chống tội phạm mạng – Công ước Hà Nội đang chứng minh vai trò chiến lược trong việc xây dựng không gian mạng an toàn, minh bạch và đáng tin cậy cho phát triển kinh tế số. Đây không chỉ là văn kiện pháp lý mang tính nền tảng, mà còn là động lực thúc đẩy chuyển đổi số bền vững của các quốc gia.

Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn cầu tăng tốc, không gian mạng đang trở thành mục tiêu của các nhóm tội phạm công nghệ cao. Chúng sử dụng tấn công chuỗi cung ứng, mã độc tống tiền, khai thác lỗ hổng hệ thống trong lĩnh vực tài chính, năng lượng, y tế, giao thông hay dữ liệu cá nhân. Các thiệt hại kinh tế toàn cầu được dự báo lên tới hàng nghìn tỷ USD mỗi năm, tạo ra thách thức nghiêm trọng cho cả Chính phủ lẫn doanh nghiệp.

Công ước Hà Nội bổ sung những nguyên tắc quan trọng để xử lý các thách thức này. Bộ quy định chuẩn hóa về điều tra số, thu thập chứng cứ điện tử, dẫn độ và truy tìm tài sản phạm tội giúp các quốc gia khắc phục rào cản pháp lý khi giải quyết các vụ việc xuyên biên giới. 

Một trong những điểm mới được chú ý nhất là việc quy định rõ trách nhiệm pháp nhân, yêu cầu doanh nghiệp – đặc biệt là doanh nghiệp công nghệ, ngân hàng và tài chính – phải chủ động phòng ngừa rủi ro và hợp tác chặt chẽ với cơ quan chức năng.

Song song đó, Công ước nhấn mạnh nguyên tắc bảo vệ quyền con người và sự cần thiết của các biện pháp điều tra tương xứng, minh bạch, có giám sát tư pháp độc lập. Điều này giúp duy trì cân bằng giữa an ninh và quyền tự do của công dân, tạo môi trường pháp lý đáng tin cậy cho phát triển kinh tế số.

Tại Việt Nam, việc áp dụng Công ước được triển khai theo lộ trình cụ thể. Các bộ, ngành đang phối hợp hoàn thiện hệ thống pháp luật, tiêu chuẩn kỹ thuật và cơ chế phối hợp liên ngành nhằm đảm bảo các quy định quốc tế được nội luật hóa đầy đủ. Đồng thời, lực lượng chuyên trách được tăng cường đào tạo và trang bị công cụ hiện đại để nâng cao năng lực điều tra, giám sát và xử lý tội phạm công nghệ cao.

Việc triển khai Công ước Hà Nội cũng tạo điều kiện để Việt Nam tiếp cận các mô hình hợp tác 24/7, chia sẻ thông tin tình báo mạng và hỗ trợ tố tụng từ các quốc gia thành viên. 

Đây là yếu tố then chốt giúp Việt Nam rút ngắn thời gian xử lý các vụ tấn công mạng nghiêm trọng, bảo vệ hệ thống thông tin trọng yếu và tăng cường năng lực phản ứng nhanh trước rủi ro mạng.

Tăng cường năng lực quốc gia và kiến tạo môi trường số bền vững

Một trụ cột quan trọng trong Công ước Hà Nội là sự tham gia của khu vực tư nhân. Các tập đoàn, định chế tài chính, ngân hàng, doanh nghiệp hạ tầng số và công nghệ thông tin được yêu cầu chủ động đầu tư vào bảo mật, nâng cao quy trình quản trị dữ liệu và tăng cường phối hợp với Nhà nước trong các hoạt động phát hiện, ngăn chặn và điều tra tội phạm mạng.

Việt Nam đang xây dựng chuẩn mực hợp tác công – tư trong lĩnh vực an ninh mạng, dựa trên tinh thần của Công ước. 

Theo đó, doanh nghiệp không chỉ là đối tượng hưởng lợi từ môi trường số minh bạch mà còn là lực lượng tuyến đầu trong việc bảo vệ tài sản mạng, dữ liệu khách hàng và hệ thống dịch vụ trực tuyến. 

Khi doanh nghiệp tăng cường bảo mật, họ cũng giảm thiểu rủi ro tài chính, pháp lý và nâng cao niềm tin của đối tác quốc tế.

Trong hệ sinh thái số, niềm tin là yếu tố tối quan trọng. Công ước Hà Nội tạo ra nền tảng để củng cố niềm tin đó bằng cách chuẩn hóa quy định, quy trình và nghĩa vụ của các chủ thể tham gia môi trường số. 

Chính phủ các nước thành viên có công cụ pháp lý đồng bộ; doanh nghiệp có chuẩn mực để tuân thủ; người dân được bảo vệ quyền riêng tư, dữ liệu cá nhân và quyền tiếp cận dịch vụ an toàn.

Việt Nam cũng tích cực tham gia mạng lưới quốc tế về chia sẻ thông tin tình báo mạng, hỗ trợ kỹ thuật, chuyển giao công nghệ và đào tạo chuyên sâu. Điều này giúp lực lượng an ninh mạng trong nước tiếp cận nhanh hơn với xu hướng công nghệ mới và phương thức tấn công phức tạp, đồng thời mở ra cơ hội hợp tác trong phát triển các nền tảng an toàn mới, hệ thống cảnh báo sớm, công cụ giám sát tự động và giải pháp quản trị rủi ro nâng cao.

Ở tầm rộng hơn, Công ước Hà Nội thúc đẩy sự hình thành của một thị trường số minh bạch, ít rủi ro, tạo điều kiện thuận lợi cho thương mại điện tử, kinh tế tài chính số, logistics thông minh, năng lượng số, y tế số và nhiều lĩnh vực khác. Một môi trường pháp lý rõ ràng sẽ thu hút thêm đầu tư quốc tế, đặc biệt là các tập đoàn công nghệ, hạ tầng số, dữ liệu lớn và trung tâm an ninh mạng toàn cầu.

Cũng qua Công ước, Việt Nam có điều kiện nâng cao vị thế trên trường quốc tế với vai trò quốc gia kiến tạo chuẩn mực. Sự chủ động, trách nhiệm và tinh thần hợp tác của Việt Nam được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, thể hiện qua việc các quốc gia thành viên sẵn sàng phối hợp chia sẻ công nghệ, kinh nghiệm và hỗ trợ kỹ thuật cho Việt Nam trong nhiều lĩnh vực liên quan đến an ninh mạng và điều tra tội phạm số.

Nhìn tổng thể, Công ước Hà Nội đang trở thành bệ phóng cho chiến lược phát triển kinh tế số của Việt Nam.

Khi khung pháp lý trong nước được hoàn thiện, năng lực điều tra mạng được nâng cao và doanh nghiệp chủ động hơn trong tự bảo vệ, Việt Nam sẽ có lợi thế dài hạn trong cuộc cạnh tranh số toàn cầu. Đây chính là giá trị cốt lõi của Công ước: tạo lập một môi trường số an toàn để kinh tế, xã hội và con người cùng phát triển bền vững.