Các hành vi cản trở hoạt động tố tụng xảy ra ngày càng nhiều, có xu hướng gia tăng

Chưa có văn bản quy định có hệ thống về việc xử phạt các hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Trình bày Tờ trình, Phó Chánh án Thường trực TANDTC Nguyễn Trí Tuệ cho biết: Thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; Kế hoạch của UBTVQH về việc triển khai Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị và Đề án định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV; Nghị quyết của UBTVQH, TANDTC đã phối hợp với các cơ quan hữu quan xây dựng dự án Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Bên cạnh đó, thực tiễn xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động tố tụng cho thấy, các hành vi cản trở hoạt động tố tụng xảy ra ngày càng nhiều, có xu hướng gia tăng, gây khó khăn cho việc giải quyết vụ việc, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng giải quyết vụ việc của cơ quan, người có thẩm quyền, tính tôn nghiêm và quyền uy của tư pháp.

Trong khi đó, pháp luật nước ta chưa có văn bản quy định có hệ thống về việc xử phạt các hành vi cản trở hoạt động tố tụng mà chỉ có một số quy định chung, chưa cụ thể, chưa rõ; các hành vi cản trở hoạt động tố tụng nằm rải rác trong Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính .

Do vậy, việc ban hành một văn bản pháp luật thống nhất và chi tiết, tạo cơ sở pháp lý để xử lý nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền là cần thiết.

Quy định này sẽ tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng và ý thức chấp hành pháp luật, phòng ngừa những vi phạm có thể xảy ra; nâng cao uy tín của cơ quan nhà nước, bảo đảm sự tôn nghiêm của Tòa án, bảo đảm sự tôn trọng của cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với cơ quan tiến hành tố tụng; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật.

Quy định thống nhất về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Theo đó, xây dựng Pháp lệnh quy định thống nhất về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Xử phạt nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng; bảo đảm quyền uy tư pháp, giữ gìn sự tôn nghiêm của Tòa án, sự tôn trọng của cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với các cơ quan tiến hành tố tụng; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật.

Trên tinh thần đó, dự án Pháp lệnh quy định về phạm vi điều chỉnh; áp dụng quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng; đối tượng bị xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng; các hình thức xử phạt và nguyên tắc áp dụng; mức phạt tiền, thẩm quyền phạt tiền; các biện pháp khắc phục hậu quả và nguyên tắc áp dụng; biện pháp ngăn chặn và bảo đảm xử lý vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Pháp lệnh cũng quy định cụ thể về thẩm quyền xử phạt, xác định thẩm quyền xử phạt của Tòa án nhân dân, Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư; quy định việc phân định thẩm quyền xử phạt giữa các cơ quan này…

Một số nội dung lớn trong dự thảo Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Về một số nội dung lớn của dự thảo pháp lệnh, Phó Chánh án Thường trực TANDTC Nguyễn Trí Tuệ cho biết, ngoài điều chỉnh hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính thì Pháp lệnh còn điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án xem xét, quyết định áp dụng biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án nhân dân, đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc (theo quy định của Pháp lệnh số 09/2014/UBTVQH13 và Pháp lệnh 01/2022/UBTVQH15), thực hiện thủ tục bắt giữ tàu bay, bắt giữ tàu biển; dự thảo Pháp lệnh không điều chỉnh đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong quá trình Tòa án giải quyết phá sản (theo Luật Phá sản).

Tiếp đến là việc phân định thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Luật Xử lý vi phạm hành chính không quy định về người có thẩm quyền xử phạt của Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện kiểm sát quân sự, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát quân sự Trung ương và Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân, vì vậy đã dẫn đến khó khăn, vướng mắc về việc xác định thẩm quyền xử phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng của các cơ quan này.

Để khắc phục vướng mắc của thực tiễn, bảo đảm mọi hành vi cản trở hoạt động tố tụng phải được xử lý nghiêm minh, tiếp thu ý kiến góp ý của các cơ quan, bộ, ngành, dự thảo Pháp lệnh phân định thẩm quyền xử phạt cho người có thẩm quyền của Công an nhân dân, Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự xử phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng khi Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Viện kiểm sát quân sự, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát quân sự Trung ương và Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân thực hiện nhiệm vụ trong hoạt động tố tụng.

Người có thẩm quyền xử phạt trong Công an nhân dân có thẩm quyền xử phạt đối với: Hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra của cơ quan, người có thẩm quyền trong Công an nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao; Hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong giai đoạn truy tố của cơ quan, người có thẩm quyền trong Viện kiểm sát nhân dân.

Người có thẩm quyền xử phạt trong Tòa án nhân dân có thẩm quyền xử phạt đối với: Hành vi cản trở hoạt động tố tụng kể từ thời điểm Tòa án nhân dân nhận, thụ lý vụ án, vụ việc.

Người có thẩm quyền xử phạt trong Tòa án quân sự có thẩm quyền xử phạt đối với: Hành vi cản trở hoạt động tố tụng kể từ thời điểm Tòa án quân sự nhận, thụ lý vụ án, vụ việc; Hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, khởi tố, điều tra của cơ quan, người có thẩm quyền trong Viện kiểm sát quân sự, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát quân sự trung ương, Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân và các cơ quan trong Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, trừ Bộ đội biên phòng và Cảnh sát biển; Hành vi cản trở hoạt động tố tụng trong giai đoạn truy tố của cơ quan, người có thẩm quyền trong Viện kiểm sát quân sự.

Dự thảo Pháp lệnh không quy định Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp nơi xảy ra hành vi vi phạm có thẩm quyền xử phạt đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng hình sự trong quá trình cơ quan, người có thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân, Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao thực hiện nhiệm vụ trong giai đoạn giải quyết tin báo, tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố, điều tra, truy tố và những hành vi vi phạm đối với các cơ quan nêu trên.

Các hành vi cản trở hoạt động tố tụng cần được ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm minh

Thẩm tra Tờ trình, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga nêu rõ, Ủy ban Tư pháp nhất trí với sự cần thiết ban hành Pháp lệnh và tán thành tên gọi là Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Việc ban hành Pháp lệnh là thực hiện đúng quy định tại khoản 3 Điều 4 Luật Xử lý vi phạm hành chính và phúc đáp yêu cầu của thực tiễn đang xảy ra ngày càng nhiều các hành vi cản trở hoạt động tố tụng, cần được ngăn chặn kịp thời và xử lý nghiêm minh.

Về bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất của hệ thống pháp luật, Dự thảo Pháp lệnh trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét gồm có 4 chương, 45 điều. Qua nghiên cứu, rà soát, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, dự thảo Pháp lệnh đã bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và cơ bản thống nhất với Luật Xử lý vi phạm hành chính, các luật, pháp lệnh có liên quan. Đồng thời, các quy định của dự thảo Pháp lệnh đã bảo đảm tính khả thi trong thực tiễn thi hành, đáp ứng mục đích, yêu cầu của việc xử phạt vi phạm hành chính đối với các hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh, Ủy ban Tư pháp tán thành với quy định nêu trên và nhận thấy, Cơ quan soạn thảo đã rà soát đầy đủ về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh.

Hiện nay, chỉ có 03 luật tố tụng là Bộ luật Tố tụng hình sự, Bộ luật Tố tụng dân sự và Luật Tố tụng hành chính có Chương riêng và quy định cụ thể về các hành vi cản trở hoạt động tố tụng (trong đó, việc quyết định bắt giữ tàu bay, tàu biển thuộc phạm vi điều chỉnh của Bộ luật Tố tụng dân sự).

Ngoài ra, các hoạt động khác của Tòa án nhân dân trong quá trình xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án, đưa người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi vào cơ sở cai nghiện bắt buộc cũng là những hoạt động tố tụng của Tòa án.

Nhiều hành vi cản trở được quy định trong 03 luật tố tụng đều đang xảy ra và gây cản trở, khó khăn cho Tòa án trong quá trình xem xét, quyết định các vụ việc nêu trên. Do đó, việc quy định phạm vi, đối tượng điều chỉnh như dự thảo Pháp lệnh là phù hợp.

Về các cơ quan có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, Dự thảo Pháp lệnh quy định thẩm quyền xử phạt của các chức danh tại 07 cơ quan gồm: Tòa án nhân dân (Tòa án nhân dân và Tòa án quân sự), Công an nhân dân, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển, Hải quan, Kiểm lâm, Kiểm ngư; không quy định thẩm quyền xử phạt của các chức danh tại 03 nhóm cơ quan, gồm: Cơ quan điều tra Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Cơ quan điều tra Viện kiểm sát quân sự trung ương và các cơ quan có thẩm quyền điều tra trong Quân đội nhân dân; Viện kiểm sát nhân dân, Viện kiểm sát quân sự; Ủy ban nhân dân các cấp.

Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với quy định nêu trên vì đã bảo đảm nguyên tắc phải phù hợp với quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính về các chức danh có thẩm quyền xử. Đồng thời, phù hợp với nguyên tắc phân định thẩm quyền theo ngành, lĩnh vực quản lý quy định tại khoản 3 Điều 52 Luật Xử lý vi phạm hành chính và có cân nhắc đến tính đặc thù của hoạt động tố tụng.

Quy định rõ thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng

Thảo luận tại phiên họp, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội tán thành sự cần thiết ban hành Pháp lệnh để quy định thống nhất về xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, tạo hành lang pháp lý đầy đủ cho việc xử phạt vi phạm hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động tố tụng.

Đồng thời, xử phạt nghiêm minh những hành vi cản trở hoạt động tố tụng; tăng cường kỷ luật, kỷ cương trong tố tụng, giáo dục mọi người chấp hành nghiêm chỉnh pháp luật, phòng ngừa những vi phạm có thể xảy ra; tạo điều kiện giải quyết các vụ việc nhanh chóng, hiệu quả, đúng pháp luật.

Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đánh giá cao quá trình soạn thảo công phu, nghiêm túc, tinh thần vào cuộc từ sớm từ xa và sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan soạn thảo với cơ quan chủ trì thẩm tra.

Về các nội dung cụ thể, đối với phạm vi của Pháp lệnh, Chủ tịch Quốc hội cho rằng cần làm rõ thế nào là hoạt động tố tụng, thế nào là cản trở hoạt động tố tụng, cần cân nhắc kỹ để quy định chặt chẽ.

Với hành vi cản trở hoạt động tố tụng, luật đã quy định rõ, dự thảo Pháp lệnh cần bám sát theo quy định của luật, nếu đã có quy định ở pháp luật chuyên ngành, đã có Nghị định của Chính phủ thì cần thực hiện theo mức xử phạt hành chính ở pháp luật chuyên ngành, không nhất thiết phải tăng mức phạt, đảm bảo tính tương thích, đồng bộ của hệ thống pháp luật.

Về thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp, Chủ tịch Quốc hội cho rằng cần tính toán kỹ các trường hợp loại trừ, đảm bảo tính chặt chẽ, khả thi, hợp lý để chính quyền địa phương cũng phải chịu trách nhiệm khi vi phạm. Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ban soạn thảo tiếp tục rà soát kỹ lưỡng, không bỏ sót đối tượng, tránh vướng mắc, bất cập khi đi vào thực hiện.

Phát biểu tại Phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho rằng Tòa án nhân dân trình dự thảo Pháp lệnh đảm bảo tính kịp thời; trong Chương II của Dự thảo Pháp lệnh đã quy định rõ hành vi cản trở hoạt động tố tụng, hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả. Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật đề nghị cơ quan trình tiếp tục rà soát để đảm bảo thống nhất tương đối, tránh vướng mắc trong quá trình áp dụng nguyên tắc, hành vi, hình thức, mức, thẩm quyền, thủ tục xử phạt...

Hoàn thiện dự thảo Pháp lệnh trình UBTVQH xem xét, thông qua và ban hành vào sáng 18/8

Phát biểu kết luận Phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định nêu rõ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội và các đại biểu dự họp thống nhất cao về sự cần thiết ban hành Pháp lệnh này; đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo là Tòa án nhân dân tối cao, cơ quan chủ trì thẩm tra là Ủy ban Tư pháp đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan của Chính phủ, Bộ Tư pháp, các bộ, cơ quan liên quan để hoàn thiện hồ sơ, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét tại phiên họp này. Hồ sơ, trình tự, thủ tục bảo đảm yêu cầu theo quy định, quá trình chuẩn bị nghiêm túc, chặt chẽ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định cho biết, qua thảo luận, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cơ bản thống nhất với các nội dung cơ bản của dự thảo Pháp lệnh.

Trong quá trình hoàn chỉnh, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Ban soạn thảo làm rõ các nội dung cụ thể về phạm vi, đối tượng điều chỉnh của Pháp lệnh; tiếp tục rà soát kỹ lưỡng các hành vi cản trở hoạt động tố tục, các yếu tố cấu thành hành vi này, mức xử phạt đảm bảo phù hợp với tính chất, mức độ hành vi vi phạm, bảo đảm phù hợp với các luật có liên quan, đồng thời tham khảo thêm mức xử phạt trong một số Nghị định của Chính phủ đối với một số ngành có tính chất tương đồng, để đảm bảo sự đồng bộ, thống nhất, tương thích trong hệ thống pháp luật, phù hợp với yêu cầu thực tế theo nguyên tắc đảm bảo tính tôn nghiêm của tư pháp.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo, cơ quan chủ trì thẩm tra cùng Bộ Tư pháp, Ủy ban Pháp luật, các cơ quan có liên quan phối hợp chặt chẽ, khẩn trương hoàn thiện dự thảo Pháp lệnh này trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua và ban hành vào sáng ngày 18/8.